Archiwum 1992–2013

Autorka dokonuje przeglądu piśmiennictwa dotyczącego leczenia podtrzymującego w schizofrenii. Analizuje znaczenie różnych czynników określających sposób leczenia dla późniejszych jego wyników, w tym zwłaszcza nowych jego strategii (leczenie przerywane, zredukowane dawki). Analizuje też informacje pozwalające na określenie optymalnych dawek podtrzymujących. (red.)

Autorki przedstawiają współczesne poglądy na stosowanie terapii rodzin w schizofrenii. Charakteryzują dwa zasadnicze podejścia – psychoedukacyjne i systemowe – oraz analizują możliwości i cele takiej terapii w świetle własnych doświadczeń. (red.)

Sztywność emocjonalna jest najczęściej zaliczana, za Bleulerem, do objawów schizofrenii. Niektórzy sądzą jednak, że nie jest ona typowym objawem, bowiem występuje także w depresji. Sztywność emocjonalna może być przedmiotem pomiaru nasilenia i zmienności w czasie, głównie przy pomocy skal diagnostycznych. Problemem jest ustalenie czy objawy, na podstawie których dokonuje się oceny sztywności emocjonalnej są objawami wyłącznie opisującymi tę cechę, czy też służą do opisu pewnego zjawiska, którym może być sztywność emocjonalna, ale może być też upośledzenie funkcjonowania społecznego pacjentów ze schizofrenią.

Wyniki badań potencjałów wywołanych w schizofrenii świadczą o czynnościowych zaburzeniach w różnych fazach przetwarzania informacji. Upośledzenie bramkowania załamka P50 oraz obniżenie amplitudy potencjału niezgodności (MMN) sugerują zaburzenia na poziomie pierwotnego pola słuchowego. Podczas licznych badań stwierdzono również spadek amplitudy komponenty P 300, odzwierciedlającej moment rozwiązania problemu. Są także doniesienia o mniejszej amplitudzie komponenty N400, związanej z zadaniami natury semantycznej.

W oparciu o koncepcję zaburzeń poczucia tożsamości, traktowaną przez autorów jako kwestia zasadnicza dla procesu chorobowego określanego, jako schizofrenia, przedstawiono opis zjawiska wzmożonej religijności u chorych z tą diagnozą. Podjęta została próba opisu roli i funkcji, jaką nadmierna religijność może pełnić w poszczególnych etapach rozwoju psychozy. Podkreślono możliwe znaczenie religijności chorych w procesie rehabilitacji.

Szerokie uznanie skuteczności behawioralnych programów terapeutycznych dla pacjentów schizofrenicznych, stawia od nowa pytanie o optymalizację takich programów oraz o przeniesienie ich do użytku w codziennej praktyce klinicznej. Opracowanie to przedstawia krótki program informacyjny dla chorych obejmujący tematy: koncepcja choroby, wiadomości o lekach oraz postawy zmniejszające ryzyko nawrotu.

Przedstawiono zasady treningu w kontrolowaniu objawów chorobowych opracowane w szpitalu stanowym stanu Oregon (USA). Wskazawszy na cztery podstawowe czynniki wpływające na przebieg choroby (objawy zwiastunowe, objawy przewlekłe, uboczne efekty farmakoterapii, codzienne wahania samopoczucia) określono zakresy tematyczne treningu (rozpoznawanie objawów zwiastunowych, umiejętność korzystania z pomocy lekarskiej, radzenie sobie z objawami przewlekłymi, informacje o unikaniu alkoholu i narkotyków). Opisano etapy treningu oraz – bardziej szczegółowo – trening rozpoznawania objawów zwiastunowych. W zakończeniu autor przekazuje swe obserwacje dotyczące skuteczności takiego treningu. (red.)

Model treningu umiejętności społecznych stosowany jest w Oddziale Dziennym Rehabilitacji już od kilku lat. Niżej przedstawiany tekst jest próbą podzielenia się doświadczeniami oraz radami dla osób posługujących się tą metodą. Trening umiejętności społecznych ma ściśle ustalony, powtarzalny schemat. Jest metodą dyrektywną, a dzięki bogatym i bardzo szczegółowym instrukcjom – łatwą do stosowania.

Prezentowany tekst jest częścią całego systemu oddziaływań terapeutycznych opracowanych w Zakładzie Rehabilitacji Psychiatrycznej. Jest to skrócona wersja instruktażu przeznaczonego dla terapeutów, z wyraźnie zaznaczonym sposobem komunikowania się trenera z pacjentami.

W celu ustalenia listy najbardziej trudnych sytuacji w ocenie chorych na schizofrenię zbadano 86 pacjentów leczonych aktualnie w oddziałach dziennych Warszawy. Uzyskane wyniki dały odpowiedź na dwa pytania: jakiego rodzaju problemy międzyludzkie są najczęstsze i najistotniejsze oraz – jak pacjenci radzą sobie z definiowaniem trudnych sytuacji.

U większości chorych na schizofrenię obserwuje się wyraźne deficyty w funkcjonowaniu społecznym, przyczyniające się – obok samej choroby – do izolacji chorego. Deficyty te wiążą się najczęściej z prostymi czynnościami życiowymi. Te przesłanki odegrały istotną rolę w rozwoju treningu, którego celem jest wyposażenie pacjenta w umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi. Trening taki prowadzimy w naszym oddziale dziennym od 4 lat, a obecnie chcemy przedstawić wstępne wyniki oceny ich skuteczności w badaniu ankietowym. W grupie 40 chorych na schizofrenię odnotowano wyraźny wzrost umiejętności społecznych. Nie zaobserwowano natomiast bezpośredniego wpływu treningów na poprawę stanu psychicznego pacjentów.

Celem weryfikacji hipotezy, iż osoby cierpiące na schizofrenię paranoidalną prezentują często zaburzenia językowe, przeanalizowano wypowiedzi 60 chorych (30 osób z postacią podprzewlekłą i 30 osób z postacią przewlekłą). Do analizy lingwistycznej wykorzystano skalę TLC wg Andreasen. U badanych osób stwierdzono wysoki poziom patologii językowej w okresie ostrym psychozy, natomiast na początku remisji badania przejawia i umiarkowane zaburzenia językowe. Wykazano większe nasilenie „pozytywnych" zaburzeń językowych i „luźnych skojarzeń" w grupie chorych przewlekle, natomiast nie znaleziono związku pomiędzy poziomem „negatywnej" patologii językowej a przewlekłością schizofrenii paranoidalnej.

Podjęto próbę oceny dynamiki składowych zespołu paranoidalnego określonych przez skalę Jaroszyńskiego. Badaniom poddano 18 chorych na schizofrenię podczas kolejnych dziesięciu hospitalizacji. Stwierdzono zmiany w dynamice poszczególnych objawów, których nie rejestrowały wcześniejsze analizy poświęcone ocenom całościowym zespołu paranoidalnego.

W opracowaniu porównano przebieg choroby i funkcjonowanie życiowe pacjentów z przewlekłymi zespołami schizofrenicznymi w czterech, wydzielonych ze względu na czas trwania i systematyczność współpracy z ich rodzinami, grupach. Spośród analizowanych zmiennych praca z rodzinami miała wpływ na: czas trwania hospitalizacji w oddziale dziennym (wydłużenie), dynamikę objawów wytwórczych, krytycyzm wobec choroby (wzrost) i liczbę rehospitalizacji po zakończeniu analizowanego pobytu w szpitalu (mniejsza). W zakresie funkcjonowania społecznego stwierdzono związek między współpracą z rodziną a wzrostem samodzielności życiowej pacjentów, rozszerzeniem i pogłębieniem ich kontaktów z ludźmi.

Celem pracy było poszukiwanie związku pomiędzy objawami a przystosowaniem psychospołecznym pacjentów przed pierwszym epizodem schizofrenii paranoidalnej. U 72 pacjentów zastosowano Skalę Przystosowania Przedchorobowego (SPP) oraz Skalę Oceny Stanu Psychicznego (BPRS). Stwierdzono, że z zaburzeniami przystosowania, szczególnie w okresie dojrzewania, wiążą się najczęściej takie objawy jak: stępienie uczuciowe, zaburzenie treści myślenia, podejrzliwość, zmanierowanie, napięcie uczuciowe i wrogość. Wynik ten potwierdza przypuszczenie, że zjawisko podatności na zachorowanie uwarunkowane jest rozwojowo.

Badania chorych na schizofrenię donoszą o zmianach strukturalnych, zaburzeniach przepływu mózgowego krwi i zaburzeniach metabolizmu w obrębie płatów czołowych, skroniowych i jąder podstawy. Na dysfunkcje ośrodków podkorowych wskazują zaburzenia ruchów oczu podczas śledzenia ruchomego punktu. W schizofrenii stwierdza się także zwiększenie aktywacji lewej półkuli mózgu, natomiast u chorych z depresją zwiększenie aktywacji prawej półkuli.
W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań wybranymi testami neuropsychologicznymi oceniającymi m.in. funkcjonowanie płatów czołowych i badań neurofizjologicznych pozwalających ocenić aktywację półkul mózgu. Badanie przeprowadzono w grupie 20 chorych na schizofrenię. Grupę porównawczą stanowiło 27 chorych na depresję endogenną. Badania wykonano w okresie zaostrzenia objawów chorobowych przed rozpoczęciem leczenia farmakologicznego. Wyniki badań neuropsychologicznych wykazały większy stopień dysfunkcji czołowych obszarów mózgu u chorych ze schizofrenią w porównaniu z chorymi na depresję. Badania neurofizjologiczne wykazały zwiększoną aktywację lewej półkuli mózgu u chorych na schizofrenię oraz zwiększenie aktywacji prawej półkuli u chorych na depresję.

Na podstawie rutynowej statystyki szpitali psychiatrycznych przeanalizowano częstość rozpoznawania schizofrenii hebefrenicznej u chorych hospitalizowanych po raz pierwszy w ostatnim dziesięcioleciu. Rozpoznawano ją u 0,4% chorych, przy czym zaznaczało się wyraźne zróżnicowanie regionalne. Płeć nie różnicowała częstości rozpoznawania. U 73% chorych choroba rozpoczynała się przed 30 rokiem życia.

Na podstawie rutynowej statystyki szpitali psychiatrycznych przeanalizowano częstość rozpoznawania schizofrenii katatonicznej u chorych hospitalizowanych po raz pierwszy w ostatnim dzisięcioleciu. Rozpoznawano ją u 2,8% chorych, przy czym zaznaczało się wyraźne zróżnicowanie regionalne. Rozpoznanie to stawiano częściej u kobiet i u osób w wieku 20-29 lat.

Na podstawie informacji z rutynowej statystyki szpitali psychiatrycznych w Polsce przeanalizowano częstość rozpoznawania schizofrenii paranoidalnej w ostatnich trzech latach. Rozpoznawano ją u 72% osób hospitalizowanych po raz pierwszy z powodu schizofrenii. częstość rozpoznawania wykazała zróżnicowanie regionalne. Zarejestrowana zapadalność na schizofrenię: paranoidalną okazała się wyższa wśród kobiet. Wczesny początek obserwowano częściej u mężczyzn a późny – u kobiet. Pośrednie wskaźniki dowodzą, że przystosowanie przedchorobowe chorych jest gorsze niż w populacji ogólnej.

W celu określenia, czym w świetle koncepcji rozróżnienia objawów negatywnych i pozytywnych może być tzw. „defekt schizofreniczny", zbadano 53 chorych z rozpoznaniem zweryfikowanym przy pomocy DSM-III-R. Wykorzystano skale kliniczne (BPRS, skalę depresji wg Hamiltona oraz skale objawów negatywnych [SANS] i pozytywnych [SAPS] wg Andreasen), informacje z badania klinicznego oraz wskaźniki z badania EEG i test hamowania deksametazonem. Analiza wyników pozwala autorce na powiązanie "defektu" z negatywnym wymiarem choroby oraz na wskazanie pewnych zależności pomiędzy objawami negatywnymi a niektórymi z analizowanych zmiennych klinicznych. (red.)