Archiwum 1992–2013

Artykuł przedstawia refleksję nad problemami poznania, a zwłaszcza poznania stanu psychicznych drugiego człowieka w kontekście doświadczeń psychiatrii klinicznej. (red.)

Artykuł jest osobistą refleksją związaną z dwudziestoleciem pracy autora jako psychiatry. Niektóre idee i teorie pojawiające się w psychiatrii rozważane są w kategoriach prawdy i kłamstwa. Analizowane są m.in. takie zagadnienia, jak: definicja zdrowia i choroby psychicznej, fenomen urojeń, metodologia w badaniach empirycznych w psychiatrii, etyczne aspekty „deinstytucjonalizacji", poczytalność chorych na schizofrenię.

Autor przedstawia hermeneutykę, jako dziedzinę wiedzy przydatną w klinicznej i teoretycznej refleksji nad zagadnieniami psychiatrii. (red.)

Praca stanowi przegląd koncepcji i wyników badań nad subiektywnym (indywidualnym) aspektem przeżywania schizofrenii. Zestawiono podstawowe źródła i ujęcia umożliwiające dostęp do tego rodzaju wiedzy oraz wyniki relacji, obserwacji, refleksji badań na ten temat. Wskazano też na ważniejsze implikacje kliniczne takiej wiedzy.

Przedstawiono metodologię i wyniki badań poświęconych subiektywnej odpowiedzi pacjentów na neuroleptyki oraz sposobom oceniania przez nich farmakoterapii. Omówiono znaczenie tych badań dla prognozowania krótkoterminowego i długoterminowego wyniku leczenia, dla współpracy pacjentów w przyjmowaniu leków oraz dla planowania odpowiednich strategii leczenia schizofrenii. Zaproponowano podzielenie zjawisk charakteryzujących odczucia chorych leczonych neuroleptykami na: subiektywną reakcję na neuroleptyk, psychiczne objawy niepożądane, subiektywną interpretację działania leków, nastawienie wobec neuroleptyków oraz jakość życia podczas leczenia neuroleptykami.

Efekt kliniczny leczenia psychofarmakologicznego zależy zarówno od działania farmakologicznego podawanego leku jak i subiektywnej interpretacji tego działania przez pacjenta, która włącza podawany lek w całość sytuacji rodzinnej, osobistej i społecznej pacjenta i w jego relacje z lekarzem i personelem oddziału. Pojawiające się niekiedy nietypowe reakcje na lek związane są z wpływem leku na psychologiczne i behawioralne mechanizmy obronne pacjenta. Przykład kliniczny ilustruje próbę połączenia psychofarmakologicznej i psychodynamicznej interpretacji nieoczekiwanej reakcji na lek.

Urojenia są fenomenami myślenia występującymi w różnych chorobach psychicznych. Mimo że od dziesiątków lat badacze próbują znaleźć klucz do ich tajemnicy, próby te dotychczas nie dostarczyły całościowego wyjaśnienia. Wiadomo, że jednym z kryteriów decydujących o tym, że dany proces myślowy ma charakter urojeniowy, jest ich treść. To teoretyczno-empiryczne opracowanie poświęcone jest właśnie treściom urojeń. Grupę badaną stanowiło 72 chorych na schizofrenię paranoidalną, u których przeanalizowano urojenia występujące w obserwowanym epizodzie chorobowy. Stwierdzono, że najczęściej występowały urojenia oddziaływania, ksobne i prześladowcze, natomiast nieco rzadziej występowały urojenia odsłonięcia myśli, wielkościowe i depresyjne. Interesujące, że w wyselekcjonowanej grupie chorych na schizofrenię paranoidalną stosunkowo często miały miejsce te dwie ostatnie grupy urojeń, które zazwyczaj łączą się z zaburzeniami nastroju. Urojenia somatyczne, zmiany osoby i fantastyczne występowały jedynie sporadycznie.

Schizofrenia jest jedną z niewielu chorób, których rzeczywiste rozpowszechnienie jest podobne we wszystkich krajach. W niniejszej pracy podjęto próbę sprawdzenia, jakie czynniki powodują zróżnicowanie terytorialne hospitalizacji psychoz schizofrenicznych, ze szczególnym uwzględnieniem dostępności opieki stacjonarnej. Analizom posłużył addytywny, czteroletni wskaźnik hospitalizacji, którego rozkład – dla poszczególnych 416 jednostek terytorialnych przyjętych do porównań (ZOZ) – przyjął wartości od 7,3 do 0,6. Przy stosunkowo dużym zróżnicowaniu wartości brzegowych wskaźnika (12 ZOZ o wyraźnie wysokich i 15 ZOZ reprezentujących niskie wskaźniki), całość rozkładu charakteryzują niewielkie różnice. We wszystkich analizach zauważono jednak te same tendencje – im lepsza dostępność opieki psychiatrycznej, tym wyższy wskaźnik. Czynnikiem interferującym w kształt zjawiska jest poziom urbanizacji. Oddziały dzienne, funkcjonujące częściej w obszarach wielkomiejskich nie wydają się stanowić alternatywy leczenia szpitalnego, są raczej jego kontynuacją.

Autor prezentuje nowe poglądy na etiopatogenezę, diagnostykę i metody leczenia dystonii. Dotychczasowe metody leczenia farmakologicznego i operacyjnego były mało skuteczne. Ta grupa chorób, której w piśmiennictwie polskim poświęcono dotychczas niewiele miejsca, wymaga nowoczesnego podejścia, ze względu na istniejącą od niedawna możliwość wysoce efektywnego leczenia za pomocą lokalnych wstrzyknięć toksyny botulinowej.

Komunikat z badań opinii reprezentatywnej, losowej próby dorosłej ludności Polski na temat chorób psychicznych. W społecznym stereotypie choroby psychicznej dominuje pejoratywny sposób określania osób nią dotkniętych. Życzliwość wobec chorych psychicznie jest mniejsza niż wobec chorych z problemami typu "niezawinionego nieszczęścia" (kalectwo, upośledzenie umysłowe), lecz większa niż wobec chorych z problemami typu "zawinionego złamania reguł społecznych" (AIDS, narkomania, alkoholizm). Respondenci deklarują więcej własnej życzliwości, niż dostrzegają jej u innych ludzi. Stopień sprzeciwu wobec pełnienia różnych ról społecznych przez chorych psychicznie zależy od tego, czy wiążą się one z braniem odpowiedzialności za los innych. Istnieje znaczne przyzwolenie na stosowanie uzasadnionego przymusu w leczeniu chorych psychicznie, jak również na uruchamianie różnych placówek psychiatrycznych w społecznościach lokalnych.