W pracy przypomniano podstawowe właściwości farmakodynamiczne i farmakokinetyczne, zasady stosowania, działania niepożądane oraz interakcje kwasu walproinowego. (red.)
Celem pracy jest próba podsumowania wiedzy dotyczącej zastosowania klinicznego kwasu walproinowego i jego soli sodowej (Depakine), ze szczególnym uwzględnieniem aspektów praktycznych stosowania tej grupy preparatów. Kwas walproinowy zaliczany jest do leków pierwszego rzutu w leczeniu padaczki. Jest bardzo skuteczny w leczeniu pacjentów z napadami pierwotnie uogólnionymi drgawkowymi i niedrgawkowymi (napady nieświadomości, miokloniczne i toniczno-kloniczne). Sól walproinowa jest lekiem z wyboru w leczeniu młodzieńczej padaczki mioklonicznej. Ostatnie badania wskazują, że lek ten jest skuteczny w leczeniu padaczek ogniskowych zarówno w mono-, jak i politerapii. Kwas walproinowy wykazuje porównywalną skuteczność do etosuksymidu w leczeniu napadów nieświadomości, a do karbamazepiny i fenytoiny w leczeniu zarówno napadów toniczno-klonicznych, jak i częściowych. Stosowany w monoterapii nie wymaga u wszystkich pacjentów monitorowania stężenia leku. Najczęstszym zależnym od dawki objawem niepożądanym jest drżenie. Inne objawy dotyczą wzrostu ciężaru ciała i wypadania włosów. Reakcje idiosynkratyczne są rzadkie. Jak w przypadku innych leków przeciwpadaczkowych, może występować ryzyko teratogenności, stąd niezbędna jest bardzo dokładna ocena okresu ciąży. Wyniki badań wskazują na skuteczność dożylnej postaci kwasu walproinowego w stanie padaczkowym. Wnioski: kwas walproinowy i jego sole mają szerokie spektrum działania, nie indukują innych typów napadów i nie zaburzają funkcji poznawczych. W praktyce wybór pomiędzy lekami pierwszego rzutu może opierać się na innym profilu objawów niepożądanych.
W artykule omówiono możliwości zastosowania kwasu walproinowego i jego soli w leczeniu profilaktycznym samoistnych bólów głowy. Szczególną uwagę poświęcono leczeniu profilaktycznemu w migrenie, przedstawiając wyniki zarówno pilotażowych, jak i kontrolowanych badań nad zastosowaniem walproinianów w profilaktyce choroby. Wspomniane są także próby terapii innych idiopatycznych bólów głowy: bólu głowy klasterowego, bólu głowy o typie napięciowym i przewlekłego codziennego bólu głowy, za pomocą soli walproinowych. W zakończeniu autorzy przedstawiają możliwe objawy uboczne stosowania walproinianów.
Analiza obszernego piśmiennictwa dotyczącego dotychczasowych prób stosowania pochodnych kwasu walproinowego w zaburzeniach psychicznych dowodzi, że kwas walproinowy, oprócz działania przeciwdrgawkowego, wykazuje wyraźny wpływ psychotropowy, który może być efektywnie wykorzystany w zapobieganiu nawrotom zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (działanie profilaktyczne) oraz w terapii zespołów maniakalnych. Przydatność kwasu walproinowego w innych zaburzeniach psychicznych (depresje, zaburzenia lękowe, stany dysforyczne), chociaż prawdopodobna – wymaga dalszych badań. Stosowanie walproinianów wymaga ścisłego przestrzegania przeciwwskazań oraz monitorowania leczenia, ze szczególnym zwróceniem uwagi na funkcje wątroby.