Streszczenie
Kwestionariusz zachowań uciążliwych (KZU) jest przeznaczony do badania efektów leczenia chorych na psychozy. Wypełnia go ankieter na podstawie rozmowy z przedstawicielem rodziny, pozostającym w bliskim kontakcie z pacjentem.
Cel – Celem pracy jest ocena własności psychometrycznych tego kwestionariusza.
Badani – Badaniem objęto trzy grupy osób: (1) 113 pacjentów z programu oceny efektów opieki zespołów środowiskowych, (2) 40 chorych przyjętych do całodobowego oddziału Instytutu Psychiatrii i Neurologii oraz (3) 32 przedstawicieli populacji ogólnej.
Metoda – Zbadano następujące właściwości kwestionariusza: (1) rzetelność (wewnętrzna spójność ustalona metodą Cronbacha), (2) trafność: (a) trafność teoretyczna, obejmująca: analizę różnic międzygrupowych, badanie matrycy wzajemnych korelacji między pytaniami oraz analizę czynnikową, (b) trafność kryterialna diagnostyczna (badano korelację wyniku KZU z wynikiem kwestionariusza funkcjonowania społecznego), (3) czułość kwestionariusza na zmiany w czasie.
Wyniki – Analiza wykazała, że dotychczasowa wersja kwestionariusza (14 pytań) obejmowała trzy zachowania, które u przeważającej większości chorych (ponad 90%) w ogóle nie występowały. Powodowało to, że kwestionariusz miał niezadowalającą trafność dyskryminacyjną, jak też mogło obniżać jego czułość na zmiany w czasie. Dlatego też usunięto z kwestionariusza te 3 pytania i poddano walidacji jego skróconą wersję (11 pytań). Badanie tej wersji wykazało, że: wskaźnik rzetelności α Cronbacha wynosi 0,76, poziom zachowań uciążliwych koreluje istotnie z poziomem funkcjonowania społecznego, poziom zachowań badanych 3 grup różni się od siebie istotnie. W analizie czynnikowej wyodrębniono 3 czynniki: agresja/dziwaczność (wskaźnik rzetelności 0,77), wycofanie (wskaźnik rzetelności 0,71) i autoagresja/alkohol (wskaźnik rzetelności 0,46).
Omówienie – Badanie wykazało, że dotychczasowa wersja kwestionariusza (14 pytań) zawierała trzy pytania wyraźnie obniżające jego własności psychometryczne. Walidacja wersji skróconej (11 pytań) wykazała, że ma ona zadowalającą rzetelność, trafność kryterialną diagnostyczną, trafność teoretyczną oraz czułość na zmiany w czasie. Kwestionariusz może być traktowany jako jedna skala, można też odrębnie analizować jego dwie podskale: agresji i dziwaczności (4 pytania) oraz wycofania (3 pytania). Pozostałe cztery pytania nie worzą podskali.
Wnioski – KZU wykazuje dobre właściwości psychometryczne, może być wykorzystany w badaniach efektów leczenia.