Archiwum 1992–2013

Zwrócono uwagę oraz scharakteryzowanoróżnorodność znaczeniową terminu „psychiatria środowiskowa", rozumianego, jakopewne przesłanie moralne (idea przyjaznej wspólnoty),system organizacyjny (środowiskowy modelpsychiatrycznej opieki zdrowotnej), metoda leczeniai rehabilitacji (leczenie środowiskowe) lub sytuującegozagadnienia psychiatryczne w kontekścielub na tle innych problemów społecznych (ekologiaspołeczna). Zestawiono też aktualną sytuację orazuwarunkowania pozytywnie lub negatywnie wpływającena możliwości realizacji celów psychiatriiśrodowiskowej w Polsce. Podkreślonoznaczeniedzisiejszychrozstrzygnięćdlaprzyszłości.

Przedstawiono przegląd badańnad postawami społeczeństwa wobec choróbpsychicznych, osób chorych psychicznie i instytucjipsychiatrycznych przeprowadzonych w latach1963-1999 w Polsce. Na postawy społeczeństwanajwiększy wpływ mają takie zmienne demograficznei społeczne, jak: poziom edukacji, wiek, pozycjazawodowa, przynależność do określonej grupy społeczno-ekonomicznej i miejsce zamieszkania. W latach1963-1999 nastąpiły w postawach społecznychz jednej strony pozytywne zmiany, zwłaszcza w zakresiezwiększenia wiedzy i poinformowania społeczeństwao problemach psychiatrycznych, relatywnegozmniejszenia niechęci i negatywnego określaniaosób chorych psychicznie, wzrost społecznego poparciadla tworzenia tradycyjnych i środowiskowychośrodków i form terapii oraz powszechnej akceptacjistosowania przymusowego leczenia w uzasadnionychprzypadkach. Z drugiej strony w dalszym ciągumożna obserwować utrzymywanie się wielu obaw,lęków, niechęci i uprzedzeń w formie negatywnychstereotypów i relatywnie znacznego społecznego dystansuwobec osób psychicznie chorych.

Praca porównuje wyniki dwóchkolejnych badań opinii społeczeństwa polskiego natemat chorób psychicznych przeprowadzonych w latach1996 i 1999.

Celem powtórnego badania byłaocena stabilności lub zmian zanotowanych w czasiebadania pierwszego.

Osoby i metoda badania–badaniaprzeprowadzono na reprezentatywnych, losowo – adresowych próbach liczących 1088 (lipiec1996) i 1003 (grudzień 1999) respondentów, przypomocy ankieterów CBOS przy wykorzystaniutego samego zestawu pytań.

Wyniki. Analizowaneopinie na temat chorób psychicznych i chorychpsychicznie okazały się bardzo stabilne. Co trzeciankietowany potwierdzał, że zna jakąś osobę chorąpsychicznie. W społecznym stereotypie choroby psychicznejdominuje pejoratywny sposób określaniaosób nią dotkniętych, choć w porównaniu z pomiaremz lipca '96 odnotowano niewielką zmianę w korzystnymkierunku. Nie zmienił się poziom lękuprzed chorobami psychicznymi ani charakter przypisywanychchorym atrybutów poznawczych. Częśćz nich, opisująca chorych, jako „uciążliwe, bezradneofiary" zyskuje niemal powszechną aprobatęspołeczną, nieco więcej kontrowersji budzi natomiast przekonanie o szczególnej „agresywności"lub„wrażliwości"chorych. Niezależnie od sposobuokreślania dystansu wobec chorych, jego charakternie uległ zmianie w porównaniu z rokiem '96. Stopieńdeklarowanej życzliwości wobec chorych psychicznienie uległ zmianie i jest mniejszy niż wobecchorych z problemami typu „niezawinionego nieszczęścia" (kalectwo, upośledzenie umysłowe), leczwiększy niż wobec chorych z problemami zdrowiainterpretowanymi często w kategoriach „zawinionegozłamania reguł społecznych"(AIDS, narkomania,alkoholizm). Respondenci deklarują więcejwłasnej życzliwości, niż dostrzegają jej u innych.Nie zmienił się dystans społeczny wyrażanysprzeciwem wobec pełnienia różnych ról społecznychprzez chorych psychicznie –jego nasilenie zależy odtego, w jakim stopniu pełnione role wiążą się z odpowiedzialnościąza los innych ludzi. Stabilności ogólnychwskaźników dystansu wobec chorych towarzysząznaczne zmiany dystansu grup o różnej charakterystycespołecznej. Społeczeństwo polskie cechujedość wysoki poziom zaufania do instytucji psychiatrycznychodpowiedzialnych za terapię chorych.

Wnioski–wyniki wskazujące na trwałość stereotypowychwyobrażeń, sprzyjających negatywnej stygmatyzacjii dystansowaniu się wobec chorych psychicznie,mogą stanowić punkt wyjścia do działańedukacyjnych i opiniotwórczych zmieniających testereotypowe wyobrażenia, łagodzących stygmatyzacjęi dystans.

Chociaż psychiatria środowiskowaw Holandii ma bogatą tradycję, ajeden z najsławniejszychpsychiatrów holenderskich pracował zgodnie z jejzasadami, w latach siedemdziesiątych psychiatria środowiskowafunkcjonowaładość kiepsko. Głównąprzeszkodąjejprawidłowego wdrożenia były czynniki kulturowei społeczne oraz rozczłonkowanie systemu psychiatrycznejopieki zdrowotnej a nie brak dostatecznych środkówfinansowych. Rządowe akty prawne stworzyły nowąszansę. Rząd zmusił instytucje do wzajemnej współpracyi przeznaczył pieniądze na nowe programy opieki. Znalezienienowych lub modyfikacja starych sposobów pomocychorym psychicznie w utrzymaniu się w środowiskui prowadzeniu godnego życia zależy już teraz tylko odpracowników psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

Na skutek różnych zjawisk epidemiologicznych,w naszym otoczeniu rośnie liczbaosób przewlekle chorych psychicznie. Ciężar opiekinad nimi przesuwa się w kierunku form pozaszpitalnych,rośnie znaczenie oddziaływań rehabilitacyjnych.Powszechna jest świadomość, że oddziaływaniate muszą być zarówno wielostronne, jaki indywidualnie dostosowane do pacjenta ijego środowiska.To powoduje potrzebę tworzenia strukturintegrujących oba te aspekty. Coraz lepiej wiemy,jakie są potrzeby i oczekiwania pacjentów i ich rodzin:tworzenie zespołów środowiskowych, klubówpacjenta, ośrodków interwencji kryzysowej, różnychmożliwości zatrudnienia. Coraz częściej najbardziejpalące nie jest już pytanie: co jest pilnie potrzebne?ale: jak to zorganizować? W ostatnich latachpowstały nowe możliwości w tym zakresie, corazbardziej aktywne są zwłaszcza organizacje pozarządowe.Przykładem jest „Powrót do społeczności",wspólny projekt Stowarzyszenia na rzeczRehabilitacji Psychiatrycznej w Białymstoku orazholenderskiej organizacji Stichting StedenkontaktEindhoven-Białystok.

W artykule przedstawiono założeniaorganizacji opieki psychiatrycznej zgodniez kryteriami psychiatrii środowiskowej. Autorzydzielą się l0-letnim doświadczeniem z wdrażaniazmiany systemu opieki psychiatrycznej i odwykowejna terenie byłego województwa toruńskiegooraz stwierdzają negatywny wpływ reformy ochronyzdrowia na system opieki psychiatrycznej,w którym dominującą rolę odgrywają pozaszpitalneformy opieki.

Na podstawie metaanalizy artykułówopublikowanych w ośmiu międzynarodowychczasopismach w latach 1993-1999 przedstawiononajważniejsze informacje o formach zakwaterowaniachronionego. Zaprezentowano przegląd definicji i rodzajówtakich placówek oraz stopień ich rozpowszechnienia.Przedstawiono również syntezy wynikówbadań efektów i procesu sprawowania opieki.

Przedstawiono współczesne podejściedo miejsca i roli rehabilitacji zawodoweji pracy w rehabilitacji chorych na schizofrenię orazdoświadczenia i plany jej wykorzystania w całościowymsystemie rehabilitacji budowanym w Krakowie.Autorzy wyrażają przekonanie, że ostateczna skutecznośćrehabilitacji zawodowej wielu chorych naschizofrenię zależy od powstania specjalnych systemówstabilnego zatrudnienia, równoległych wobecistniejącego rynku. Potrzebne są takie formy zatrudnienia,które byłyby osiągalne dla pacjentów a równocześniezdolne do udźwignięcia ciężaru konkurencjiz wolnym rynkiem, np. w postaci tzw. firm społecznych. (red.)

W pracy podjęto próbę sformułowanianajważniejszych problemów występującychw działalności środowiskowych domów samopomocy.Praca opiera się na spostrzeżeniach praktycznychdokonywanych przez pracowników domów, któredziałają na terenie województwa lubuskiego. Najważniejszewnioski płynące z pracy, to: po pierwsze,koniecznajest dokładna analiza zapotrzebowania naistnienie środowiskowego domu samopomocy na danymterenie przed jego uruchomieniem. Po drugie,konieczne jest przedstawienie różnorodnej oferty dlaosób chorych psychicznie, upośledzonych umysłowo,z problemem otępienia i innych. Istnieje koniecznośćstworzenia regulaminu codziennego działania orazprowadzenia dokumentacji. Środowiskowe domy samopomocypowinny być alternatywą wobec działańopieki zdrowotnej i dlatego wskazany jest ścisły podziałich wzajemnych kompetencji.

Celem badań było opracowaniestandardów struktury i funkcjonowania dwóch typówśrodowiskowych domów samopomocy –pobyt dzienny(śds-pd) ipomocmieszkaniowa (śds-pm). Środowiskowedomy samopomocy jako jedna z form środowiskowegosystemu oparcia społecznego dla osóbprzewlekle chorych psychicznie i upośledzonych umysłowozostały powołane na mocy przepisów ustawyo ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. Respondenciuczestniczący w badaniach zaakceptowaliznaczną większość propozycji zawartych w dwóchprojektach standardów. Wydaje się, że wprowadzeniestandardów powinno przyczynić się do znacznejpoprawy jakości funkcjonowania środowiskowychdomów samopomocy.