Streszczenie
Cel. Przedstawienie różnych zagadnień terapeutycznych istotnych w neurorehabilitacji spastyczności.
Poglądy. Termin „spastyczność" jest używany dla określenia wzrostu napięcia mięśnia zależnego od szybkości rozciągania, lecz cechuje się także wzmożeniem odruchów rozciągowych z dodatnim objawem Babińskiego, wygórowaniem odruchów skórnych i wegetatywnych, mimowolnymi skurczami zginaczy i prostowników, klonusami, ograniczeniem wykonywania ruchów, wzmożonym oporem przeciw ruchom biernym, nieprawidłowym ułożeniem kończyn, niezdarnością, wzmożoną męczliwością i niedowładami. Definicja spastyczności zmieniła się w ciągu ostatnich dekad. Z początku odnosiła się jedynie do zależnego od szybkości (rozciągania) wzrostu napięcia mięśniowego, w późniejszym okresie wszystkie wymienione powyżej zjawiska zostały zsumowane jako zespół górnego motoneuronu. Te zróżnicowane definicje nie służą jedynie celom czysto akademickim lecz są ważne w praktyce. Większość badań nad leczeniem farmakologicznym spastyczności używa pobudliwości odruchu rozciągania i/lub nasilenia klonusów jako parametrów oceny skuteczności leczenia przeciwspastycznego. Zależne od szybkości (rozciągania) napięcie mięśniowe i wzmożone odruchy rozciągowe mają jedynie małą czynnościową znamienność dla pacjenta. Intensywność odruchów rozciągowych i klonusy mało korespondują z jakością wykonywania ruchów. Dyssynergiczne wzorce aktywacji mięśni z koaktywacją agonistów i antagonistów, niedowłady i utrata sprawności wraz z męczliwością są dla efektu funkcjonalnego ważniejsze. Wzmożone napięcie mięśni posiada swoje potencjalne zalety. Hypertonia prostowników może zapewnić sztywność niezbędną podczas stania. Spastyczność powinna jednak podlegać leczeniu jeżeli utrudnia pielęgnację, prowadzi do przykurczów, powoduje bolesne spazmy lub krępuje ruchy.
Wnioski. Pierwszym krokiem jest wykluczenie takich szkodliwych i wzmagających napięcie bodźców, jak: infekcja dróg moczowych, bóle, rozciągnięcie pęcherza moczowego i odbytnicy, odleżyny itp. Wybór fizjoterapii, bodźców fizycznych (lód, stymulacja elektryczna), farmakoterapii, blokad chemicznych czy interwencji neurochirurgicznej powinien być dokonany indywidualnie, w zależności od stanu pacjenta.