Streszczenie
Cel. Przedstawiono modelowe ujęcie wypalenia zawodowego przydatne w tworzeniu programów przeciwdziałania temu zjawisku.
Poglądy. W zawodach usług społecznych, gdzie jakość interakcji zawodowej z klientem, pacjentem, uczniem itp. decyduje o poziomie profesjonalnej pomocy, ten właśnie aspekt decyduje równocześnie o wysokim obciążeniu wymaganiami roli zawodowej. Stres zawodowy, stres pracy i stres specyficznej interakcji mogą spowodować zjawiska wypalenia. Pomaganie męczy i bywa, że wypala, czyli powoduje z czasem u niektórych ludzi zespół objawów, na który składa się psychofizyczne i emocjonalne wyczerpanie, dystansowanie się aż do depersonalizacji i cynizmu oraz obniżenie satysfakcji i poczucia dokonań zawodowych. Zespół ten można też nazwać zespołem błędnej adaptacji do stresu zawodowego, w sytuacji braku kompetencji radzenia sobie z obciążeniami i braku zasobów organizacyjnych, społecznych. W modelu poznawczo-kompetencyjnym wypalenia zawodowego akcentuje się ocenę obciążenia stresem, przeżywanie obciążeń i subiektywną ocenę własnych zasobów radzenia sobie z wymaganiami zawodowymi. Z badań wiadomo, że to właśnie poczucie braku tych kompetencji jest ogniwem kluczowym dla wypalenia. Oddziaływania podnoszące świadomość istnienia tego ryzyka zawodowego nie wpływają same przez się na obniżenie zagrożeń wypaleniem.
Wnioski. Najważniejsza jest praca nad świadomością motywów i celów zawodowych, praca nad rozwojem kompetencji zawodowych i zaradczych oraz tworzenie przekonania, że zagrożeniu wypaleniem można przeciwdziałać w pierwszych etapach jego rozwoju. W dobie szczególnych trudności systemowych bardzo istotną rolę odgrywa też pomoc w doskonaleniu systemu i organizacji pracy w tych zawodach.