Streszczenie
Cel. Badania miały na celu analizę opinii sądowo-psychiatrycznych wydanych po obserwacjach i badaniach ambulatoryjnych sprawców nadużywających lub uzależnionych od substancji uzależniających, albo pozostających pod ich działaniem
Metoda. Używając specjalnie opracowanego kwestionariusza przebadano 36 opinii sądowo-psychiatrycznych po obserwacjach i 14 po badaniach ambulatoryjnych wydanych przez biegłych psychiatrów z IPiN w latach 1992-2002. Analizowano: wiek, płeć, rozpoznanie psychiatryczne, rodzaj i liczbę dokonanych przestępstw, rodzaju i liczbę przyjmowanych substancji odurzających oraz ich poczytalność.
Wyniki. Tylko jedna opinia dotyczyła kobiety. Wiek badanych wahał się od 17 do 46 lat (średnia: 26 lat). U 26 sprawców rozpoznano uzależnienie a u 24 nadużywanie substancji odurzających. Ponadto, u 13 sprawców rozpoznano również uzależnienie od alkoholu, u 34 zaburzenia osobowości, a u 2 organiczne zaburzenia osobowości. Większość sprawców działała tempore criminis w stanie odurzenia, jednak u 21 biegli nie znaleźli przesłanek do orzeczenia nawet ograniczenia poczytalności, u trzech uzależnionych stwierdzili przesłanki niepoczytalności art. 31 § 1 kk, lecz wnioskowali o zastosowanie art. 31 § 3 kk. W stosunku do 2 sprawców z organicznymi zaburzeniami osobowości wnioskowano w myśl art.31 § 2 kk poczytalność znacznie ograniczoną. Tylko u jednej spośród 24 osób tempore criminis nieodurzonych nasilenie zespołu abstynencyjnego upoważniało do wnioskowania znacznie ograniczonej poczytalności. Większość (60 %) stanowiły czyny przeciwko mieniu a 20% czyny przeciwko życiu i zdrowiu. Większość sprawców przyjmowała więcej niż jedna substancję odurzającą. Najczęściej przyjmowanymi były substancje pobudzające, rzadziej kanabinole i halucynogeny, zdecydowanie rzadko opiaty, lotne rozpuszczalniki i leki uspokajające.
Wnioski. U większości sprawców czyny karalne - głownie przeciwko mieniu oraz zdrowiu i życiu - nie stanowiły podstawy do wnioskowania zniesienia lub ograniczenia poczytalności. U nielicznych, biegli wnioskowali zastosowanie art. 31 § 3 lub ograniczoną poczytalność. Celem drugiego etapu badań będzie porównanie tej praktyki orzeczniczej z praktyką w innych ośrodkach psychiatrycznych.