Streszczenie
Cel. W pracy przedstawiono okoliczności, w jakich dochodziło do popełniania przez chorych na schizofrenię czynów agresywnych oraz związek pomiędzy sytuacją kryminogenną a rodzajem ujawnianej przez nich agresji. W latach 1998-2004 ich sprawy zostały skierowane przez sądy do Komisji Psychiatrycznej ds. Środków Zabezpieczających.
Metoda. Analizie poddano opinie sądowo-psychiatryczne oraz materiały sądowe dotyczące 33 sprawców zabójstw, 24 sprawców pobić i 14 sprawców gróźb karalnych.
Wyniki. W okresie poprzedzającym krytyczne wydarzenia najczęstszą formą postępowania otoczenia z osobą chorą psychicznie była agresywna konfrontacja, którą z podobną częstością występowała w środowiskach wszystkich sprawców. W ujęciu wiktymolo-gii zachowania przyszłych ofiar można traktować jako formy „prowokacji" lub „ nieostrożności" wobec sprawców. Sposób postępowania sprawców w okresie czynu cechował się drastycznością i determinacją. Ofiarami zabójstw najczęściej stawały się osoby spokrewnione ze sprawcą. Sprawcy gróźb karalnych agresywne zachowania przejawiali zwykle wobec większej liczby osób, które wcześniej znali. W grupie sprawców pobić, ujawniających pośredni stopień nasilenia agresji, dawała się zauważyć przypadkowość wyboru ofiar i różny dystans wobec nich. Mężczyźni i kobiety w zbliżonym stopniu byli narażeni jedynie na pobicie, w dwóch pozostałych grupach ofiarami częściej byli mężczyźni. Stan trzeźwości w okresie czynu nie odgrywał istotnego znaczenia i nie różnicował badanych grup. Najczęściej spotykanymi i podobnymi we wszystkich grupach reakcjami ofiar na zachowanie sprawcy w okresie czynu był czynny opór bądź bierność. Bezpośrednio po czynie zabronionym najczęściej biernie oczekiwali na ujęcie sprawcy pobić, uciekali z miejsca zdarzenia - sprawcy gróźb karalnych, a ślady przestępstwa zacierali jedynie sprawcy zabójstw.
Wnioski. Wyniki potwierdzają, iż do powstania sytuacji kryminogennej przyczyniały się zarówno stan psychiczny sprawców chorych na schizofrenię, jak i zachowania ich ofiar. Zachowanie sprawców w okresie czynu cechowało się znacznym nasileniem agresji. Rodzaj i ukierunkowanie zachowania agresywnego chorych na schizofrenię wykazywały zależność od charakteru relacji z ofiarą.