Archiwum 1992–2013

Cel. Ocena rozpowszechnienia depresji i nasilenia objawów depresyjnych u pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C przed leczeniem interferonem. Ustalenie zależności pomiędzy objawami depresyjnymi a wybranymi parametrami klinicznymi i wirusologicznymi.

Metoda. Oceny stanu psychicznego dokonano u 79 chorych przewlekle zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV), pozostających pod opieką Kliniki Chorób Zakaźnych AM we Wrocławiu. Osoby te poddano badaniu psychiatrycznemu z wykorzystaniem następujących narzędzi: inwentarz depresji Becka, skala depresji Hamiltona, skala depresji Montgomery-Asberg, kwestionariusz neuro-tyzmu Eysencka. Rozpoznania depresji stawiano za pomocą inwentarza objawów Present State Examination pochodzącego ze Schematu Oceny Klinicznej w Neuropsychiatrii.

Wyniki. Zaburzenia depresyjne rozpoznano u 8 (10%) chorych. Nie stwierdzono korelacji pomiędzy czasem trwania choroby, aktywnością biochemiczną, stopniem zaawansowania włóknienia i stłuszczenia wątroby a nasileniem depresji. Statystycznie znamienne były korelacje pomiędzy poziomem wiremii oraz aktywnością zapalną w wątrobie a nasileniem depresji. Wystąpiły także istotne statystycznie korelacje pomiędzy wartościami neurotyzmu a nasileniem depresji i poziomem wiremii.

Wnioski. Zauważone korelacje przemawiają za biologicznym wpływem wirusa na występowanie objawów depresyjnych w badanej populacji. Wpływ ten może polegać na zwiększeniu podatności na depresję zależną od stresu.

Cel. Ocena związku wybranych cech osobowości i sposobów funkcjonowania z powstawaniem i przebiegiem klinicznym zespołu jelita nadwrażliwego.

Metody. Badaniami objęto 25 pacjentów z rozpoznaniem zespołu jelita nadwrażliwego (8 mężczyzn i 17 kobiet). Wiek badanych mieścił się w przedziale od 20 do 70 lat (średnio 43,7). Analizie poddano takie cechy i dyspozycje, jak: stopień neurotyzmu, ekstrawersji, otwartość na doświadczenia, ugodowość i sumienność. Oceniono również nasilenie zachowań agresywnych wchodzących w skład „syndromu agresji" oraz określono najczęściej występujące wzory radzenia sobie ze stresem wśród pacjentów z rozpoznaniem zespołu jelita nadwrażliwego. Wykorzystano Inwentarz osobowości NEO-FFI Costy i McCrae (Neo-Five Factor Inventory), Inwentarz Psychologiczny Syndromu Agresji (IPSA) oraz kwestionariusz CISS (Coping Inventory for Stressful Situations).

Wyniki. Stylem radzenia sobie ze stresem najczęściej wybieranym przez chorych z zespołem jelita nadwrażliwego był styl skoncentrowany na zadaniu, następnie styl skoncentrowany na emocjach, najrzadziej styl preferujący unikanie. Zauważono także związek pomiędzy nasileniem zachowań agresywnych a wystąpieniem zespołu jelita nadwrażliwego. Ocena poziomu agresywności wykazała największe nasilenie agresji fizycznej, agresji słownej oraz agresji pośredniej, najniższe natomiast w samoagresji emocjonalnej, wskaźniku samo-agresji oraz wskaźniku agresji ukrytej.

Wnioski. Stwierdzono: (1) niskie nasilenie neurotyzmu (wg NEO-FFI). (2) związek pomiędzy obecnością i nasileniem określonych zachowań agresywnych a rozpoznaniem zespołu jelita nadwrażliwego. (3) styl skoncentrowany na zadaniu - jako najczęściej wybierany przez pacjentów wzór radzenia sobie ze stresem (4) istotne różnice między kobietami a mężczyznami na skalach ugodowości i sumienności, oraz w odniesieniu do ogólnego poziomu i zakresu zachowań agresywnych.

Cel. Związek bólu z depresją jest powszechnie uznawany. Pacjenci z dyskopatią lędźwiową narażeni są na przewlekle dolegliwości bólowe kręgosłupa, mogące być przyczyną stanów depresyjnych. Ocena poziomu depresji umożliwia optymalizację procesu terapeutycznego. Może również stanowić pośrednią ocenę skuteczności leczenia. Celem pracy była analiza objawów depresyjnych u pacjentów z dyskopatią lędźwiową leczonych wyłącznie zachowawczo bądź operowanych.

Metody. Badaniami objęto 665 pacjentów w wieku od 16 do 76 lat z dyskopatią na poziomach L4-L5, L5-S1 - 348 pacjentów leczono wyłącznie zachowawczo, 317 pacjentów przebyło zabieg operacyjny. Obserwacją objęto okres hospitalizacji oraz ponad dziesięcioletni okres po opuszczeniu Kliniki. Analizowano trzy grupy wiekowe: osób młodych (do 30 roku życia), w wieku średnim (31-50 lat) oraz w wieku starszym (powyżej 50 roku życia). Poziom depresji oceniono na podstawie testu analizującego częstość występowania objawów depresyjnych opracowanego na podstawie skali samooceny depresji..

Wyniki. Wykazano, że pacjenci z dyskopatią lędźwiową ujawniali wysoki poziom zaburzeń depresyjnych: szczególnie zaburzeń snu, zaburzeń koncentracji, zdolności podejmowania decyzji. Poziom depresji korelował z oceną bólu kręgosłupa oraz oceną „jakości życia" pacjentów. Objawy depresyjne u pacjentów nasilały się wraz z czasem trwania choroby. osiągały wyższy poziom u pacjentów w wieku młodym i średnim niż u starszych oraz o leczonych zachowawczo w porównaniu z leczonymi operacyjnie.

Wnioski. Względnie wysoki poziom depresji u osób leczonych z powodu dyskopatii lędźwiowej korelował z oceną poziomu bólu kręgosłupa oraz jakością życia chorych. Wykazywał tez zależność depresji od wieku chorych, czasu trwania dyskopatii oraz zastosowanego jej leczenia.

Cel. W pracy przedstawiono przegląd genetycznych badań populacyjnych i molekularnych z zakresu etiologii zachowań samobójczych.

Poglądy. Badania molekularne dotyczą przede wszystkim związku samobójstw i genów układu serotoninowego. Sugerowane jest także znaczenie innych genów: genu monoaminotransferazy typu A, genów związanych z neurogenezą oraz genu kodującego cholecystokininę. Istnieją hipotezy, że predyspozycja do zachowań samobójczych jest ściśle związana z określonymi cechami temperamentu i wspólnie z nimi dziedziczona.

Wnioski. W świetle przedstawionych doniesień można stwierdzić, że podatność na zachowania samobójcze zależy od interakcji wielu czynników zarówno natury genetycznej, jak i środowiskowej. Skłonność do podejmowania zamachów na własne życie może być dziedziczona genetycznie niezależnie od predyspozycji do wystąpienia różnych zaburzeń psychicznych.

Cel. Historyczne przedstawienie rozwoju koncepcji stanów mieszanych w chorobach afektywnych od starożytności do czasów współczesnych.

Poglądy. W ostatnich latach kryteria stanów mieszanych w klasyfikacjach ICD-10 i DSM-IV poddawane są krytyce. Od czasów Kraepelina wątpliwości budziły wzajemne zależności między depresją i manią. Zaniechane przez wiele lat badania nad stanami mieszanymi w ostatnich latach stają się ponownie tematem poszukiwań, także z powodu prawdopodobnego wpływu indukowania tych stanów przez leki przeciwdepresyjne.

Wnioski. Diagnostyka stanów mieszanych w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej jest istotna ze względu na potrzebę odpowiedniego postępowania terapeutycznego.

Cel. Omówiono pojęcia związane z funkcjonowaniem społecznym oraz koncepcje i definicje niesprawności społecznej.

Poglądy. Współczesna definicja zdrowia uwzględnia, obok psychicznego i fizycznego, także dobrostan społeczny człowieka. Wiąże się to z potrzebą oceny tej sfery życia oraz włączeniem do terapii oddziaływań usprawniających funkcjonowanie pacjenta w społeczeństwie. Zwrócono uwagę na rozbieżności pomiędzy definicjami medycznymi a prawnymi niesprawności oraz konieczność ujednolicenia kryteriów jej oceny. Przedstawiono pokrótce narzędzia pomiaru zaburzeń w funkcjonowaniu społecznym przydatne w praktyce klinicznej (nie tylko psychiatrycznej).

Wnioski. Podkreślono znaczenie problemu niesprawności społecznej u osób z zaburzeniami psychicznymi, a także zasygnalizowano konieczność uwzględnienia treningów społecznych w standardach leczenia psychiatrycznego.

Cel. Przedstawienie aktualnych modeli pamięci w aspekcie neurobiologicznym i klinicznym. Omówiona została czynność poszczególnych rodzajów pamięci, ich relacje neuroanatomiczne, jak również ich zaburzenia w różnych chorobach neurologicznych i psychicznych.

Poglądy. W przeszłości pamięć uważana była za jednolite zjawisko. Aktualnie rozumiana jest jako liczne procesy, które zależą od różnych systemów i struktur neuroanatomicznych w mózgu. Można wyróżnić pamięć operacyjną, pamięć deklaratywną (epizodyczną i semantyczną) oraz pamięć niedeklaratywną (proceduralną). Poszczególne rodzaje pamięci podatne są w różnym stopniu na działanie czynników patologicznych i mogą ulegać zaburzeniu w wielu chorobach.

Wnioski. Rozumienie sposobów funkcjonowania poszczególnych typów pamięci może pomóc w diagnostyce i leczeniu pacjentów z zaburzeniami pamięci. Badania genetyczno-molekularne, neuropsychologiczne i neuroobrazowe mogą przybliżyć do poznania patogenezy zaburzeń pamięci w poszczególnych chorobach.

Cel. Próba usystematyzowania wyników dotychczasowych badań neuropsychologicznych w jadłowstręcie psychicznym.

Poglądy. W związku z odkryciami badań neuroobrazowych w jadłowstręcie psychicznym, przede wszystkim w postaci zaników koro-wo-podkorowych i zwiększenia objętości przestrzeni płynowych, przeprowadzono wiele doświadczeń mających na celu opisanie stanu funkcji poznawczych pacjentek. Wyniki prac są niejednorodne, a niekiedy sprzeczne. W części z nich stwierdzano znaczące odchylenia, najczęściej zaburzenia uwagi, pamięci operacyjnej i zdolności wzrokowo-przestrzennych. W innych badaniach średni poziom poszczególnych funkcji poznawczych pacjentek nie różnił się od grup kontrolnych lub nawet okazywał się wyższy. W większości prac nie odnaleziono korelacji parametrów neuropsychologicznych ze stopniem wyniszczenia pacjentek, czasem trwania choroby i nasileniem współwystępują-cych zaburzeń psychicznych. Jednakże zebrano dowody, że niektóre z występujących w aktywnym okresie nieprawidłowości wycofują się po uzyskaniu remisji. Pomimo to, niektórzy z autorów prezentują hipotezę o przedchorobowym i patogenetycznym charakterze odchyleń poznawczych w jadłowstręcie psychicznym.

Wnioski. Jadłowstręt psychiczny wiąże się z występowaniem zaburzeń różnych funkcji poznawczych o nieustalonych przyczynach. Kolejne badania powinny skoncentrować się na poszukiwaniu zależności pomiędzy wynikami badań neuropsychologicznych, neuroobra-zowych i biochemicznych.

Cel. Przedstawiono informacje na temat transporterów glicynowych (GlyT) i możliwości modulacji ich funkcji w celu uzyskania korzyści klinicznych.

Poglądy. Glicyna jest koagonistą glutaminianergicznego receptora NMDA i zaobserwowano korzystny wpływ jej podawania na objawy negatywne i kognitywne u chorych na schizofrenię. Obecnie poszukuje się kolejnych substancji o szerszym spektrum działania niż glicyna i powodujących wyraźniejsze efekty terapeutyczne. Największe nadzieje wiąże się obecnie z sarkozyną i jej pochodnymi oraz tzw. drugą generacją inhibitorów GlyT o innej budowie chemicznej.

Cel. Kwetiapina jest atypowym neuroleptykiem - pochodną benzotiazepiny, która wykazuje potwierdzoną skuteczność w leczeniu schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej.

Poglądy. Neuroleptyki atypowe mogą być przyczyną zespołu metabolicznego, w skład którego wchodzi otyłość, nietolerancja glukozy, hiperinsulinemia i zaburzenia gospodarki lipidowej. W przeciwieństwie do klozapiny i olanzapiny, kwetiapina tylko w niewielkim stopniu nasila składowe zespołu metabolicznego. Lek ten w stopniu nieznacznie lub umiarkowanie wpływa na masę ciała oraz na stężenie glukozy, cholesterolu i triglicerydów we krwi.

Wnioski. Kwetiapina wydaje się lekiem przydatnym w terapii psychoz u pacjentów z ryzykiem chorób serca i miażdżycy.

Cel. W obszernym piśmiennictwie dotyczącym zespołu niespokojnych nóg (RLS) często podkreśla się za rzadkie wykrywanie tego zespołu i błędną diagnozę. Natomiast bardzo rzadko opisuje się współwystępowanie parestezji i niepokoju ruchowego (akatyzji) również w kończynach górnych. O występowaniu parestezji i akatyzji tylko w kończynach górnych są tylko krótkie, nieliczne wzmianki. Niedawno autor opisał 3 pacjentów, u których niepokój ruchowy wraz z bolesnymiparestezjami występował tylko w kończynach górnych, a kończyny dolne były wolne od tych przykrych dolegliwości.

Opis przypadków. W obecnej pracy autor przedstawił 5 dalszych chorych, u których parestezje i dyzestezje oraz niepokój ruchowy dotyczyły tylko kończyn górnych. Pacjenci uprzednio leczyli się u wielu lekarzy bez efektu. Dolegliwości ich traktowane były głównie jako spowodowane spondylosis cervicalis, zazwyczaj zlecano im nieopioidowe leki przeciwbólowe. Ostatnio są doniesienia, że tego typu leki przeciwbólowe, zażywane regularnie lub nadużywane, są głównym czynnikiem ryzyka powstawania zespołu niespokojnych nóg. Biorąc pod uwagę, że opisany przez autora zespół niespokojnych rąk (RAS) oprócz lokalizacji jest analogiczny do RLS jeżeli chodzi o dolegliwości, można przypuszczać, że również w tym zespole leki przeciwbólowe są głównym czynnikiem ryzyka występowania zespołu.

Komentarz. Zagadnienie jest bardzo ważne, ponieważ nieustannie, o kilka procent rocznie wzrasta spożycie leków przeciwbólowych. Ze względu na znaczenie problemu i możliwość profilaktyki celowym byłoby zainteresowanie nim nie tylko neurologów, ale i lekarzy innych specjalności. Konieczne jest uściślenie diagnostyki, co umożliwi wcześniejsze włączenie efektywnego leczenia u pacjentów z zespołami RLS i RAS.