Streszczenie
Cel. Głównym celem artykułu było omówienie dylematów związanych z użyciem współczesnych systemów klasyfikacji zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży. Systemy klasyfikacyjne ICD-10 oraz DSM-IV dążą do ujednolicenia diagnoz i poszczególnych kryteriów diagnostycznych. Posiadają liczne wartości poznawcze, praktyczne i dydaktyczne. Ich słabością może być jednak nadmierne uwikłanie w aktualny kontekst socjokulturowy, trudności w rozpoznawaniu zaburzeń mnogich oraz niska stabilność diagnoz w grupie dzieci i młodzieży. Celem artykułu było również uwzględnienie specyfiki klasyfikowania i diagnozowania zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży w Polsce.
Poglądy. W pracy dokonano analizy piśmiennictwa dotyczącego systemów klasyfikacyjnych, historii klasyfikacji zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży, współchorobowości, wpływu czynników środowiskowych, społecznych i kulturowych na diagnozowanie zaburzeń psychicznych wieku rozwojowego. Badając historyczny aspekt diagnozowania zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży w Polsce przeanalizowano główne podręczniki psychiatrii oraz rozdziały w podręcznikach wydawanych od początku XX w. Klasyfikowanie zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży w XX w. przechodziło liczne przeobrażenia. W początkowym etapie klasyfikacje zaburzeń psychicznych wieku rozwojowego niewiele różniły się od klasyfikacji zaburzeń osób dorosłych. Na przestrzeni lat obserwuje się dostrzeganie coraz większej specyfiki zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży. Pierwsze klasyfikacje oparte są na ogół o doświadczenia pedagogiki leczniczej oraz ujęcia teoretyczne, np. psychoanalizę. Stopniowo rozszerza się liczba diagnoz, odchodzi się od modelów teoretycznych na korzyść diagnoz opartych na analizach fenomenologicznych, pojawia się coraz szersze dostrzeganie kontekstu zaburzeń i ujmowanie go w klasyfikacji. Zostają sprecyzowane coraz jaśniejsze kryteria diagnostyczne. Z drugiej strony badania wykazują niską stabilność diagnoz, zwłaszcza w grupach młodszych dzieci, oraz bardzo szerokie rozpowszechnienie współchorobowości. Dużego znaczenia nabiera prawidłowe zebranie wywiadu, uwzględniające osiągnięcia terapii rodzin.
Wnioski. Klasyfikowanie i diagnozowanie zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży istotnie zmieniło się na przestrzeni ostatniego stulecia. Czynniki społeczne i kulturowe odgrywają ważne znaczenie w przeobrażaniu się psychopatologii rozwojowej. Zmiany w klasyfikowaniu i diagnozowaniu zaburzeń psychicznych u dzieci w Polsce odzwierciedlają ogólne przeobrażenia systemów klasyfikacyjnych na świecie.