Streszczenie
Cel. W ostatnich latach przeprowadzono liczne międzyośrodkowe badania dotyczące subiektywnego doświadczania piętna przez osoby chorujące psychicznie. W tej pracy badano związki między czynnikami demograficzno-społecznymi i klinicznymi oraz antycypowanym i doświadczanym piętnem.
Metoda. Zbadano 202 pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii i zespołów podobnych do schizofrenii (wg 1CD-10). Pacjenci pochodzili z regionu Małopolski, średnia ich wieku wynosiła 40 lat, a przeciętna liczba hospitalizacji - 6. Wykorzystano kwestionariusz M. Angermeyera. Badani wyrażali opinie (piętno antycypowane) oraz wskazywali swoje doświadczenia (piętno doświadczane). W analizie różnic międzygrupowych wykorzystano test Manna-Whitneya, a w ocenie bardziej złożonych zależności - regresją wielokrotną krokową.
Wyniki. (1) Starszy wiek i miejsce zamieszkania w dużym mieście w ograniczonym, ale istotnym zakresie wyjaśniają antycypowane piętno, a nasilone doświadczanie piętna wyjaśniane jest również w ograniczonym, ale istotnym zakresie przez lepsze wykształcenie, brak zatrudnienia i przez większą liczbę wcześniejszych hospitalizacji. (2) Istotny zakres doświadczania piętna może być wyjaśniany przez jego antycypację, szczególnie przez przekonania, że kontakty z osobami chorującymi psychicznie naznaczone są negatywnymi stereotypami i przez to utrudnione, że chorzy psychicznie mają utrudniony dostęp do pracy, przez przekonanie o niemożności partnerstwa z osobą chorującą psychicznie, czy też przekonanie o utrudnionym dostępie do dóbr zarządzanych przez instytucje. (3) Płeć okazała się w naszym badaniu czynnikiem nieistotnym w wyjaśnianiu wskaźników piętna.
Wnioski. (1) Ograniczony, ale istotny zakres antycypacji i doświadczania piętna może być wyjaśniany przez czynniki demograficzno-społeczne i kliniczne. (2) Ograniczony, ale istotny zakres doświadczania piętna może być wyjaśniany przez jego antycypację. (3) Programy terapeutyczne powinny koncentrować się na poprawie samooceny i przeciwdziałaniu samonapiętnowaniu.