Streszczenie
Powstanie paradygmatu wczesnej interwencji w zaburzeniach psychotycznych jest świadectwem dojrzewania podejścia terapeutycznego w psychiatrii, ponieważ obejmuje praktyczne strategie profilaktyki, mocno osadzone w głównym nurcie opieki zdrowotnej. Wczesna interwencja oznacza raczej większą dostępność i systematyczne wczesne stosowanie w praktyce istniejących i narastających postępów wiedzy, niż jakieś z natury rzeczy wiele wymagające, radykalne i trudne do określenia przełomy. Model diagnozowania stadiów klinicznych (clinical staging model) okazał się przydatny i może mieć szersze zastosowanie w psychiatrii. Najwcześniejsze stadia kliniczne zaburzenia psychotycznego są niespecyficzne i wielowymiarowe, a fenotypowo częściowo pokrywają się z początkowymi stadiami innych zaburzeń. Wynika z tego, że leczenie powinno przebiegać w formie kolejnych kroków, z uwzględnieniem bezpieczeństwa i reakcji pacjenta oraz postępu choroby. Wstrzymywanie się z leczeniem aż do momentu, kiedy utrwalą się nie tylko ciężkie i mniej odwracalne objawy, ale także pogorszenie funkcjonowania, stanowi porażkę opieki psychiatrycznej. Chociaż w ostatnich latach nastąpił znaczny rozwój wczesnej interwencji w psychozach, w wielu krajach nic się nie zmieniło, a w innych osiągnięto tylko niewielki postęp. Proces reformy w dużej mierze opiera się na dowodach naukowych, być może w większym stopniu niż inne reformy systemowe w obszarze zdrowia psychicznego. Dowody naukowe są wprawdzie konieczne, ale niewystarczające. Są one tak samo produktem ubocznym reformy, jak i jej katalizatorem. W przypadku wczesnych psychoz widzieliśmy, jak nadużywa się paradygmatu opartego na dowodach naukowych, aby nie dopuścić do reformy, którą już dawno należało wprowadzić. Zaburzenia psychiczne są chorobami przewlekłymi ludzi młodych, występującymi i wywierającymi największy wpływ pod koniec okresu dojrzewania i we wczesnej dorosłości. Poszerzenie grupy odbiorców wczesnej interwencji rozwiązałoby wiele drugorzędnych problemów, które ujawniły się w procesie reformy dotyczącej wczesnych psychoz (kwestii takich, jak niepewność diagnostyczna mimo wyraźnej potrzeby opieki zdrowotnej, stygmatyzacja i zaangażowanie), a ponadto skuteczniej zmobilizowałoby wsparcie społeczne. Wczesna interwencja jest zagadnieniem niezwykle istotnym, wyzwaniem, nad którym powinni zastanowić się inicjatorzy zmian w psychiatrii - w skali świata.