Streszczenie
Cel. Realizacja programu eutanazji osób niepełnosprawnych, w tym z zaburzeniami psychicznymi, przez hitlerowców wyprzedziła w czasie Holokaust. W cieniu tego strasznego wydarzenia pozostały inne zbrodnie niemieckiego ludobójstwa, nieporównywalne pod względem liczby ofiar. Sama arytmetyka ofiar prowadzi jednak do niedopuszczalnego, bezosobowego ich traktowania. Tematem artykułu jest zagłada osób psychicznie chorych. Poprzedziła je przeprowadzana w majestacie hitlerowskiego prawa przymusowa sterylizacja osób niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo, a także osób uznanych za społecznie nieprzystosowane.
Poglądy. Bliższe spojrzenie na te wydarzenia pozwala, choć w niewielkim stopniu, odejść od bezosobowości, przybliżyć losy ofiar, zrozumieć intencje ich katów. Ważną specyfiką ludobójstwa osób psychicznie chorych był aktywny, inicjatywny udział niemieckich lekarzy i uczonych, a także prawników: pierwsi zdradzili przysięgę Hipokratesa, drudzy stworzyli system prawny urągający wszelkiej moralności. Przejęcie szpitali psychiatrycznych przez administrację niemiecką, połączone z mordowaniem znajdujących się w nich pacjentów, rozpoczęło się na terenie Polski, zaledwie parę dni po wkroczeniu na jej ziemie wojsk niemieckich we wrześniu 1939 r. Zabijano wszystkich chorych, niezależnie od ich narodowości, Polaków, Żydów, Niemców, Litwinów, Łotyszów, Ukraińców. Stosowano różne metody zabijania: rozstrzeliwanie i gazowanie, uśmiercanie lekami, głodem. Likwidacja osób psychicznie chorych była dokładnie zaplanowana, ściśle wykonywana i, co może najważniejsze, stała się modelem dla uśmiercenia kolejnych grup ludności, niewartych życia i wrogów czystości rasy niemieckiej. Problem eksterminacji chorych psychicznie w Polsce w latach 1939-1945 został podjęty w książce pod redakcją Zdzisława Jaroszewskiego, opublikowanej w 1993 roku. Tę problematykę kontynuuje z odmiennego, szerszego punktu widzenia Tadeusz Nasierowski, w wydanej w roku 2008 książce „Zagłada osób z zaburzeniami psychicznymi w okupowanej Polsce. Początek ludobójstwa". Krytyczna analiza tej książki jest głównym przedmiotem rozważań.