Streszczenie
Cel. Ocena i porównanie wybranych funkcji neuropsychologicznych w grupie chorych na schizofrenię, ich zdrowych krewnych pierwszego stopnia oraz osób zdrowych niespokrewnionych.
Metoda. Zbadano 94 osoby: 34 pacjentów z rozpoznaniem psychozy schizofrenicznej (18 mężczyzn i 16 kobiet), 30 krewnych pierwszego stopnia osób z rozpoznaniem schizofrenii (8 mężczyzn i 22 kobiety) oraz 30 osób zdrowych z populacji ogólnej (13 mężczyzn i 17 kobiet). Pacjenci badani byli w okresie remisji (brak objawów psychotycznych lub minimalne ich nasilenie), cechował ich zróżnicowany czas trwania choroby (średnio ok. 13±8 lat). Do oceny funkcji poznawczych wykorzystano wybrane testy uwagi i pamięci wzrokowej z komputerowej wersji Wiedeńskiego Systemu Testów (VTS, Schuhfried), które w mniejszym lub większym stopniu wiążą się z funkcjonowaniem pamięci operacyjnej: „ Test śledzenia linii" (LVT), „Test rozpiętości pamięci wg Corsi" (CORSI), „Test interferencji wg Stroopa" (STROOP). Różnice wykonania testów badano za pomocą analizy wariancji wraz z testami post hoc (metodą NIR - wg najmniejszej istotnej różnicy).
Wyniki. W zakresie wszystkich analizowanych wskaźników funkcjonowania neuropsychologicznego, pacjentów charakteryzował najniższy przeciętny poziom wykonania testów, a niespokrewnione osoby zdrowe z grupy kontrolnej - najwyższy. Zdrowi krewni pierwszego stopnia osób chorych uzyskiwali wyniki pośrednie. W zakresie niemal wszystkich ocenianych wskaźników analiza wariancji wykazała istotne różnice między badanymi trzema grupami. Analizy post hoc między poszczególnymi grupami najczęściej potwierdziły istotność różnic między porównywanymi trzema grupami. Jednak stwierdzono też interesujące wyjątki: w teście rozpiętości pamięci wzrokowej (CORSI) zarówno czas wykonywania, jak i liczba zapamiętanych elementów nie różniły się istotnie u pacjentów i u zdrowych krewnych, a we wszystkich częściach testu interferencji (STROOP) liczba błędnych odpowiedzi nie różniła istotnie zdrowych krewnych osób chorujących od zdrowych osób niespokrewnionych (grupa kontrolna). Wyniki testów umiarkowanie korelowały z czasem trwania choroby (ujemnie) i poziomem wykształcenia (lata edukacji, dodatnio). Obie te zmienne korelowały ze sobą (r = -0,38).
Wnioski. (1) W zakresie ocenianych wskaźników neuropsychologicznych chorzy na schizofrenię uzyskiwali wyniki najsłabsze, a zdrowe osoby z grupy kontrolnej - najlepsze. (2) Wyniki krewnych osób chorych na schizofrenię osiągały najczęściej poziom pośredni - jednak sprawność wzrokowej pamięci bezpośredniej nie różniła ich istotnie od pacjentów, natomiast sprawność wykonania zadań dotyczących interferencji słów i barw nie różniły ich od osób zdrowych z grupy kontrolnej. (3) Stwierdzone zależności można interpretować jako przyczynek niesprzeczny z hipotezą o endofenotypowości analizowanych, neuropsychologicznych dysfunkcji uwagi i pamięci wzrokowej (i prawdopodobnie związanego z nimi zaburzenia pamięci operacyjnej), jako czynnika ryzyka wystąpienia psychozy schizofrenicznej. Interpretacja taka wymaga ostrożności wynikającej zwłaszcza z ograniczonej reprezentatywności oraz wpływu poziomu wykształcenia i wieku w porównywanych grupach.