Archiwum 1992–2013

Wyniki badań dotyczących skuteczności leczenia padaczki świadczą, że ok. 30-60% pacjentów nie jest leczonych z zadawalającym efektem. Nowe leki przeciw padaczkowe dzięki nowym, bardziej swoistym mechanizmom działania, otworzyły nowe możliwości w leczeniu padaczek lekoopornych. Przy wyborze leku należy kierować się znajomością farmakologicznego profilu leku, jego skutecznością oraz należy znać jego interakcje oraz objawy niepożądane. W pracy przedstawiono podstawowe kryteria wyboru leku przeciwpadaczkowego podkreślając rolę diagnostyki różnicowej w terapii. Opisane zostały mechanizmy działania leków nowej generacji. Na podstawie dotychczasowych obserwacji i badań klinicznych zgromadzono dane pozwalające na ocenę przydatności tych leków w leczeniu określonych typów napadów padaczkowych. Leki nowej generacji mają właściwości, które mogą być szczególnie cenne w najtrudniejszych przypadkach, przede wszystkim u osób z zaburzeniami psychicznymi, ze względu na brak interakcji z innymi lekami oraz faktem, że nie wpływają one ujemnie na nastrój i funkcje poznawcze. Kolejną grupą specjalnej troski, wymagającą specyficznego podejścia, są kobiety cierpiące na padaczkę. Pomimo, że dane dotyczące stosowania leków przeciwpadaczkowych nowej generacji u kobiet w ciąży nie są liczne, to dotychczasowe doświadczenia wskazują, że niektóre z nich mogą być stosowane z mniejszym ryzykiem teratogenności. Zmniejszona liczba objawów ubocznych i brak interakcji nowych leków mogą stać się niezwykle ważnymi i pożądanymi właściwościami w terapii szybko rosnącej populacji osób z padaczką w zaawansowanym wieku.

Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska (TCD) jest bardzo przydatną metodą do wykrywania oraz monitorowania skurczu naczyniowego u pacjentów z krwawieniem podpajęczynówkowym. Jest to badanie nieinwazyjne, stosunkowo niedrogie, może być wykonywane przyłóżkowo, niezależnie od stanu pacjenta. Wymaga jednak dużej wprawy i doświadczenia ze strony badającego. W artykule tym opisujemy trudności związane z właściwą TCD diagnostyką skurczu naczyniowego oraz różnicowanie skurczu naczyniowego z innymi stanami przebiegającymi ze wzrostem prędkości przepływu. Ponadto przedstawiono przegląd najnowszych kryteriów rozpoznania skurczu poszczególnych tętnic na podstawie mózgu. Codzienne badania TCD u pacjentów z SAH ułatwiają właściwą ocenę skurczu oraz pozwalają na wykrycie pacjentów szczególnie zagrożonych powstaniem deficytu neurologicznego. Ponadto umożliwiają kontrolę skuteczności leczenia skurczu. Z pomocą badania TCD możemy wybrać również optymalny czas angiografii oraz przeprowadzenia ewentualnej operacji tętniaka.

Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska (TCD) jest bardzo przydatną metodą do wykrywania oraz monitorowania w czasie rzeczywistym zaburzeń hemodynamiki krążenia mózgowego. Jest to badanie nieinwazyjne, stosunkowo niedrogie, może być wykonywane przyłóżkowo, niezależnie od stanu pacjenta. Wymaga jednak dużej wprawy i doświadczenia ze strony badającego. TCD jest szeroko stosowany do monitorowania pacjentów po ciężkich urazach czaszkowo-mózgowych. Badanie to pozwala na śledzenie całego kompleksu patofizjologicznych zmian wywołanych urazem mózgu. Do głównych zaburzeń pourazowych, które można wykryć i monitorować z pomocą tej metody należą: skurcz naczyniowy, przekrwienie, stopień zachowania autoregulacji naczyń mózgowych, pośrednio zmiany ciśnienia wewnątrzczaszkowego oraz brak krążenia mózgowego. Codziennie przeprowadzane badania TCD u pacjentów po urazach mózgu ułatwiają właściwą ocenę i różnicowanie rodzaju zaburzeń hemodynamiki krążenia mózgowego oraz pozwalają na monitorowanie skuteczności leczenia. W artykule tym przedstawiono przegląd najnowszych danych na ten temat.

Etiopatogeneza stwardnienia rozsianego (SM) nie jest w pełni poznana. Wiadomo, że ma charakter wieloczynnikowy. Istotną rolę odgrywają w niej zakażenia bakteryjne i wirusowe. W pracy przedstawiono krytyczny przegląd danych wskazujących na udział zakażeń wirusowych w rozwoju SM. Omówiono najnowsze wyniki badań nad rolą zakażeń wirusowych w patogenezie SM, ze szczególnym uwzględnieniem wirusa Epsteina-Barr, wirusa JC (inicjały od nazwiska pacjenta), ludzkiego wirusa herpes typu 6, ludzkiego wirusa białaczki T komórkowej typu 1, retrowirusa „związanego ze stwardnieniem rozsianym" i wirusa odry. Wykazany ostatnio związek SM z zakażeniem retrowirusem związanym ze stwardnieniem rozsianym (MSRV), aczkolwiek mocno akcentowany przez odkrywców tego wirusa, nie znajduje potwierdzenia w badaniach własnych, w których stwierdzono występowanie MSRV również u osób zdrowych. Szereg danych wskazuje, że zakażenia wirusowe z pewnością odgrywają istotną rolę w patogenezie SM. Poznanie ich znaczenia w rozwoju SM mogłoby się przyczynić do wypracowania nowych sposobów leczenia chorych na SM.

Praca przedstawia zwięzły przegląd dotychczasowych prób klinicznych leczenia stwardnienia rozsianego interferonami beta-1a oraz beta-1b. Korzyści z leczenia interferonem beta pacjentów z SM są obecnie niepodważalne. W pracy przedstawiono wpływ leczenia interferonami beta na częstość rzutów choroby, narastanie niewydolności ruchowej, a także na aktywność SM ocenianą w badaniach tomografii rezonansu magnetycznego. Dyskutowany jest też wpływ interferonu beta na zjawiska immunologiczne zachodzące w chorobie.

W pracy omówiono próby leczenia interferonami chorych z podostrym stwardniającym zapaleniem mózgu. Autorzy stosowali ten sposób leczenia w okresie około dwudziestu lat w trzech wariantach: (1) u siedmiu chorych podawano do przestrzeni płynowych dolędźwiowo naturalny interferon beta (Fiblaferon firmy Rentschler), (2) u siedmiu – przez zaimplantowany nadtwardówkowo zbiorniczek Rickhama podawano do układu komorowego naturalny interferon alfa (produkowany w Instytucie Higieny w Helsinkach), (3) u pięciu – również dokomorowo przez zbiorniczek Rickhama i interferon rekombinowany alfa 2b. Najlepsze wyniki kliniczne obserwowano w grupie drugiej. Nie stwierdzono wpływu leczenia interferonami na zaburzenia immunologiczne. Pewnej modyfikacji uległy zaburzenia czynności bioelektrycznej mózgu.

Celem badania jest pomiar poczucia koherencji i jej 3 składowych: poczucia zrozumiałości, zaradności (sterowalności) i sensowności u chorych na stwardnienie rozsiane (SM, sclerosis multiplex) oraz porównanie ich z grupą kontrolną zdrowych pod względem neurologicznym, psychicznym i somatycznym. W tym celu przebadano 30 pacjentów chorych na stwardnienie rozsiane „Kwestionariuszem orientacji życiowej" (SOC-29) Antonovskyego oraz ankietą osobową skonstruowaną przez Kossakowską w celu kontrolowania dodatkowych zmiennych takich jak: płeć, czas chorowania, aktywność i sprawność fizyczna. Grupę kontrolną również przebadano kwestionariuszem SOC-29, u zdrowych kontrolowano płeć, wiek, wykształcenie. Z badania wynika, że nie ma istotnych różnic w ogólnym poziomie poczucia koherencji u chorych na stwardnienie rozsiane i zdrowych. Jednak okazało się, że kobiety chore mają wyższe poczucie zrozumiałości od mężczyzn chorych i nawet od zdrowych kobiet. Tym samym mężczyźni chorzy na SM mają zdecydowanie niższe poczucie zrozumiałości od mężczyzn zdrowych i kobiet chorych na SM. Poczucie sensowności u chorych i zdrowych nie różni się. Poczucie sterowalności u kobiet chorych jest wyższe niż u mężczyzn chorych na stwardnienie rozsiane. Stopień samodzielności oraz czas trwania choroby nie okazał się czynnikiem różnicującym poczucie koherencji. Natomiast chorzy aktywni zawodowo, społecznie bądź rodzinnie, mają wyższe poczucie sensowności niż ci, nieaktywni. Z badania wnioskujemy, że w rehabilitacji chorych na SM warto wzmacniać poczucie sensowności przeżywanych doświadczeń, chociażby poprzez zachęcanie ich do aktywności zawodowej, społecznej lub rodzinnej.

Celem pracy jest przedstawienie aktualnych możliwości oceny jakości życia po udarze mózgu. Badanie to wykonuje się zazwyczaj dla oceny odległych wyników leczenia – nie wcześniej niż pół roku po udarze. Przebyty udar mózgu często wywiera silny wpływ na dalsze życie chorego. Chory po udarze zazwyczaj posiada mniejszą zdolność zarobkowania, nierzadko przechodzi na rentę inwalidzką, staje się mniej aktywny, ma problemy z mówieniem, czytaniem, załatwianiem spraw urzędowych, prowadzeniem rozmów telefonicznych, pisaniem, rzadziej wychodzi z domu, rzadziej przyjmuje gości, ma problemy z samodzielnym podróżowaniem, ogranicza aktywność społeczną, rzadziej zabiera głos. W pracy przedstawiono kwestionariusze najczęściej stosowane dla oceny jakości życia chorego po udarze mózgu. Bliżej przedstawiono EuroQol, ,,20-punktowy skrótowy przegląd zdrowia" (20-Item Short-Form Health Survey – SF-20), SF-36, „Profil wpływu choroby" (Sickness Impact Profile). Najszerzej omówiono najnowszą skalę – ,,30-punktową wersję skali SJP zaadaptowaną dla udaru mózgu" (Stroke-Adapted 30-Item Version of the Sickness Impact Profile, SA-SIP 30) – pierwszą skalę jakości życia przeznaczoną specjalnie dla chorych po udarze mózgu.

Zaburzenia depresyjne występujące w okresie połogu stanowią szczególne zagrożenie zarówno dla matek jak i dzieci. Opisywana w niniejszej pracy i używana w wielu krajach Edynburska Skala Depresji Poporodowej (EPDS, Edinburgh Postnatal Depression Scale) wydaje się bardziej od innych skal użyteczna w badaniu położnic.

Chorzy z przewlekłym bólem twarzy i/lub głowy są niejednokrotnie bezskutecznie leczeni przez lekarzy psychiatrów. Przebadano 46 chorych z tymi bólami, u których rozpoznano w 67,3% ból psychogenny, w 21,7% maskowaną depresję i w 11% nerwicę depresyjną lub lękową. Leczenie psychiatryczne było u tych chorych w 71,7% nieskuteczne. U wszystkich badanych chorych stwierdzono przemieszczenie i/lub zaburzenie czynności krążków stawowych stawów skroniowo-żuchwowych. Miejscowe przyczynowe leczenie szyną zgryzową mającą na celu repozycję krążka dało w 32,6% całkowite ustąpienie bólu, a w 60,9% uzyskano znaczącą poprawę. W wyniku tego leczenia uzyskano w 56,5% przypadków powrót stanu psychicznego do normy, a w 37% uzyskano znaczącą poprawę. W leczeniu chorych z bólem twarzy i/lub głowy konieczna jest współpraca lekarza psychiatry i stomatologa wyspecjalizowanego w leczeniu dysjunkcji narządu żucia.

Autorzy przedstawiają opis dwu rodzin obciążonych genetycznie chorobą przebiegającą z szybko narastającym otępieniem i różnymi zespołami neurologicznymi. Objawy kliniczne i wyniki badań pracownianych u członków obu rodzin mogły nasuwać podejrzenie rodzinnej postaci choroby Creutzfeldta-Jakoba, nie były jednak wystarczające do rozpoznania „prawdopodobnej CJD". Dopiero pośmiertne badania neuropatologiczne, uzupełnione reakcjami z przeciwciałami monoklonalnymi, pozwoliły na rozpoznanie choroby Alzheimera w rodzinie pierwszej oraz encefalopatii gąbczastej w rodzinie drugiej. Ostateczne, pełne rozpoznanie zostało ustalone po badaniach genetycznych. Wykryto w nich odpowiednio: rodzinną postać AD o wczesnym początku z mutacją w genie preseniliny 1 (w kodonie 117 – Prol117Leu) oraz zespół GSS z mutacją w genie PrP (w kodonie 102 – Prol102Leu). Autorzy podkreślają istotne znaczenie badań genetycznych i neuropatologicznych w diagnostyce rodzinnych chorób przebiegających z otępieniem i nietypową symptomatologią neurologiczną.

Artykuł przedstawia przypadek kobiety w wieku podeszłym z objawami schizofrenii paranoidalnej, bezskutecznie leczonej lekami neuroleptycznymi i z korzystną reakcją na leczenie elektrowstrząsowe.