Archiwum 1992–2013

W celu oceny przydatności "Frankfurckiej skali samopoczucia" (FBS, Frankfurter-Befindlichkeits-Skala), zbadano 90 chorych na schizofrenię o zróżnicowanej charakterystyce klinicznej. Chorych badano dwukrotnie w odstępie ok. 48 godzin za pomocą skali FBS, jak również za pomocą trzech alternatywnych narzędzi samooceny (skala PD-S von Zerssena, 2 proste skale analogii wzrokowej) oraz, dla porównania, przy pomocy 3 skal oceny klinicznej (BPRS, KOSS-C, KOSS-W). Wyniki wskazały na wystarczającą rzetelność, tj. jednorodność wewnętrzną (alfa Cronbacha = 0,96) i powtarzalność (tauB = 0,86). Skala wystarczająco wysoko koreluje z wykorzystanymi alternatywnymi narzędziami samooceny, zwłaszcza z podobną do niej skalą PD-S (tauB = 0,65). Korelacje z oceną klinicysty (słabsze, lecz istotne związki, zwłaszcza z wytwórczą symptomatologią zespołu schizofrenicznego) oraz z wybranymi zmiennymi klinicznymi (sensowne związki z fazą choroby) oraz interesująca struktura czynnikowa samooceny sugerują, iż skala może być narzędziem trafnie rozwijającym (uzupełniającym) ocenę kliniczną. Wykorzystanie skali jest możliwe u chorych, którzy cechują się wystarczającą gotowością do jej wypełniania lub u których gotowość taką można wzbudzić. Skrócona wersja skali pozwala zmniejszyć tę niedogodność przy zachowaniu dobrych właściwości psychometrycznych. Wyniki prowadzą do wniosku, że skala FBS może być narzędziem przydatnym, uzupełniającym ocenę stanu psychicznego chorych na schizofrenię.

Omówiono skalę funkcjonowania społecznego (SFS) Birchwooda oraz wyniki badania polską wersją skali 53 chorych z 15-letnim przebiegiem schizofrenii. Wykazano przydatność skali przy diagnozowaniu deficytów funkcjonowania i planowania postępowania rehabilitacyjnego oraz ograniczone możliwości zastosowania w badaniach epidemiologicznych.

Celem pracy była ocena wskaźników rzetelności i trafności oraz zebranie doświadczeń na temat stosowalności trzech skal funkcjonowania społecznego należących do instrumentarium wieloosiowej oceny diagnostycznej w DSM-IV. W tym celu, dwóch diagnostów zbadało dwukrotnie, w odstępie ok. 48 godzin, 35 chorych na schizofrenię aktualnie nieleczonych szpitalnie, przy pomocy ocenianych trzech skal oraz 4 skal alternatywnych (różniących się założeniami i konstrukcją narzędzia), oceniających różne aspekty funkcjonowania i nasilenie objawów. Potwierdzono wystarczającą rzetelność ocen przy pomocy badanych skal. Zebrano też argumenty wskazujące na zadowalającą, zróżnicowaną trafność – skal SOFAS i GAF do oceny pozarodzinnych, społeczno-interpersonalnych obszarów funkcjonowania, a skali GARF – do oceny funkcjonowania w środowisku rodzinnym („w związkach"). Spośród dwóch skal o bardzo podobnym zastosowaniu i wskaźnikach psychometrycznych, ocena przy pomocy skali SOFAS budzi mniej wątpliwości w trakcie stosowania niż ocena przy pomocy skali GAF.

Autorzy przedstawiają konstrukcję i badania potwierdzające rzetelność i trafność polskiej wersji testu relacji pacjent – terapeuta opracowanego przez F.-M. Starka. Wskazują na możliwości jego wykorzystania. (red.)

Artykuł przedstawia dwa proste testy przeznaczone dla osób w wieku podeszłym. Skala EBAS DEP Allena i wsp. może być użyteczna w przesiewowym wykrywaniu zaburzeń depresyjnych. Dla szybkiej oceny procesów poznawczych opracowany został test AMT McLennana i wsp.

Celem pracy jest prezentacja skali Becha-Rafaelsena oraz przegląd piśmiennictwa dotyczącego przydatności skali HAM-D, MADRS i BRMES w ocenie głębokości zaburzeń depresyjnych, jak również badań nad ich trafnością, rzetelnością i czułością.

Przedstawiono koncepcję Ch. Scharfettera postulującą pięć wymiarów świadomości „ja" (poczucia siebie) oraz ich zaburzeń w schizofrenii. Przedstawiono też polskie tłumaczenie kwestionariusza Ego-Psychopathology (Psychopatologia „ja") przeznaczonego do badania tych zaburzeń wraz z omówieniem przeprowadzonych przy jego pomocy badań.

Autorzy przedstawiają tłumaczoną na język polski skalę Y-BOCS wraz z listą objawów, komentarzem dotyczącym konstrukcji i zasad stosowania.

Subiektywne odczucia oraz postawy chorych na schizofrenię wobec leczenia neuroleptykami mają znaczenie dla rokowania krótko- i długoterminowego. Szczególnie ważny jest ich wpływ na współdziałanie chorych w leczeniu. Praca omawia Kwestionariusz postawy wobec leku opracowany, jako narzędzie badania stosunku chorych na schizofrenię do stosowanej u nich farmakoterapii. Jego użycie pozwala przewidywać współpracę pacjentów w leczeniu. Omówiono konstrukcję kwestionariusza oraz uzyskane za jego pomocą wyniki badań. Przedstawiono też uwagi dotyczące subiektywnej reakcji na leczenie, rozumianej, jako wczesna psychofizjologiczna odpowiedź na leczenie neuroleptyczne.

Praca przedstawia „Skalę Calgary" (CDSS) – nowe narzędzie do oceny depresji w schizofrenii opracowane przez Addingtona i wsp. W porównaniu ze skalą Hamiltona CDSS jest bardziej specyficzna dla objawów depresji w schizofrenii. Omówiono etapy tworzenia i weryfikacji CDSS (zasady doboru poszczególnych punktów skali, badanie rzetelności i trafności) oraz przedstawiono jej polską wersję.

W prezentowanej pracy autorzy przedstawiają zastosowanie algorytmu leczenia schizofrenii wg Maudsley Institute w praktyce klinicznej. Odwołują się do analizy terapii pacjentki z rozpoznaniem przewlekłej schizofrenii.

Przypadki dwóch pacjentek hospitalizowanych z powodu zespołów katatonicznych przedstawiono za pomocą tradycyjnego opisu klinicznego oraz za pomocą nowego narzędzia – „Skali katatonii Busha-Francisa". Zastosowanie skali sugeruje jej kliniczną przydatność i zachęca do dalszego badania jej własności psychometrycznych.

Halucynacje są objawem psychopatologicznym występującym w chorobach psychicznych o różnej etiologii. Z definicji są one percepcją występującą przy braku bodźca zewnętrznego. Mimo że są często rozpoznawane i ich fenomenologiczne opisy znajdują się we wszystkich podręcznikach i klasyfikacjach to jednak tło etiopatogenetyczne nie jest zupełnie jasne. W pracy przedstawione zostały niektóre nurty badań prowadzonych w dawnych i najnowszych czasach. Jeden z nich poszukuje lokalizacji neuroanatomicznej uszkodzeń w o.u.n. oraz zmian biochemicznych, które powodują występowanie halucynacji, inny stara się je wyjaśnić na gruncie teorii psychofizjologicznych. Każda z tych dróg badawczych dostarcza dowodów na złożoność i niejednorodność zjawiska halucynacji. Pojawia się pytanie, czy halucynacje słuchowe są tym samym zjawiskiem, co halucynacje dotyczące innych zmysłów i czy jest możliwe stworzenie jednej koncepcji etiopatogenetycznej, obejmującej całość tego psychopatologicznego fenomenu.

Na podstawie artykułów opublikowanych w ciągu trzech lat (1993-1995) w ośmiu najbardziej renomowanych czasopismach angielskojęzycznych, podjęto próbę określenia głównych kierunków i metod badań ewaluacyjnych w tej dziedzinie na świecie. Liczba takich publikacji corocznie wzrasta. W raportach z badań dominuje ewaluacja efektów działań, podczas gdy badaniom procesu poświęconych było niewiele prac. W większości prac podmiotem oddziaływań są przede wszystkim pacjenci, w niewielu badaniach ich rodziny, a tylko sporadycznie personel, służby czy populacja. Najczęściej badaną formą oddziaływania środowiskowego jest zakwaterowanie chronione, natomiast bardzo małą liczbę badań poświęcono samopomocy oraz usługom psychiatrycznym w opiece podstawowej. W 40% badań zastosowano bardzo poprawne schematy metodologiczne. Ostrzejsze kryteria metodologiczne stosowane są w badaniach poświęconych metodom psychospołecznym niż formom środowiskowym. Obiektem ewaluacji są przede wszystkim pacjenci, a najczęściej stosowanymi miarami ewaluacyjnymi psychopatologia, korzystanie z usług oraz wykonywanie ról społecznych. Sporadycznie stosowane są miary "subiektywne". Stosunkowo częstym obszarem ewaluacji jest ekonomika zdrowotna i oddziaływania na rodziny. Dla celów pomiaru dostępnych jest wiele narzędzi. Większość z nich różni się między sobą operacjonalizacją pojęć. Jedynie skale służące pomiarom psychopatologii stosowane są dość powszechnie.