Archiwum 1992–2013

Cel. Przedstawienie informacji na temat nierzeczywistych percepcji muzycznych i porównanie z nimi wyników analizy 75 przypadków zebranych, poza jednym, z piśmiennictwa. Nierzeczywiste percepcje muzyczne, zwykle nazywane omamami, wg piśmiennictwa częściej występują u kobiet, w wieku podeszłym, kojarzone są z osłabieniem słuchu i uszkodzeniem (dysfunkcją) mózgu, zwłaszcza półkuli niedominującej. Rokowanie uważane jest za niepewne.

Badani i metoda. Analizie poddano 75 przypadków omamów i parahalucynacji muzycznych (OPM) opisanych w publikacjach, głównie anglojęzycznych z lat 1975-2002. Zwrócono uwagę na rodzaj zaburzeń psychicznych i zmian organicznych występujących u omawianych pacjentów, charakterystykę i rodzaj percepcji muzycznych, metody i skuteczność ich leczenia.

Wyniki. Nierzeczywiste percepcje muzyczne można podzielić na pięć grup: związane z zaburzeniami psychicznymi (szczególnie depresją), chorobami ośrodkowego układu nerwowego, idiopatyczne, wywołane przez leki i związane z poważnymi chorobami somatycznymi. We wszystkich analizowanych grupach przeważały kobiety oraz osoby z osłabieniem słuchu. Jedna trzecia pacjentów miała mniej niż 60 lat. Uszkodzenia mózgu były zlokalizowane w obu półkulach i pniu mózgu. Leczenie dało dobre wyniki u 75% kobiet i prawie 90% mężczyzn.

Wnioski. Tylko w mniejszości przypadków percepcje muzyczne mogły być uznane za omamy z powodu braku wglądu w ich nierzeczywistą naturę. W większości przypadków obecność wglądu wskazywała, że były to parahalucynacje (halucynoidy), automatyzmy sensoryczne.

Cel. Sprawdzenie, które z badanych cech pacjentów wpływają na skuteczność opieki zespołów leczenia środowiskowego.

Badani. Badaniem objęto 136 pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii lub psychozy schizoafektywnej.

Metoda. Miarami skuteczności były stopnie zmiany w 3 obszarach (funkcjonowanie społeczne, obciążenie rodzin, czas hospitalizacji). Uwzględniono 2 grupy predyktorów, pierwszą były zmienne demograficzne, drugą początkowy poziom miar efektywności, potraktowanych jako zmienne niezależne.

Wyniki. Funkcjonowanie społeczne i obciążenie rodziny poprawiło się zarówno u osób ze znacznymi, jak i niewielkim i deficytami w tych zakresach. Czas hospitalizacji skrócił się istotnie tylko u chorych uprzednio długo hospitalizowanych. Ze zmiennych demograficznych wpływ na niektóre wyniki leczenia miał tylko wiek.

Wnioski. W spornej w literaturze światowej kwestii, dotyczącej nasilenia deficytów funkcjonowania, z jakim należy kierować pacjentów do zespołów środowiskowych, uzyskane wyniki skłaniają nas do przyjęcia zasad, że warto leczyć nie tylko pacjentów z najtrudniejszymi objawami, lecz również z mniej nasilonymi. Skłaniają też do przyjęcia, dominującego ostatnio poglądu, że nie należy unikać hospitalizacji za wszelką cenę. Funkcjonowanie chorych przed objęciem opieką zespołów jest predykatorem skuteczności opieki środowiskowej.

Cel. Artykuł przedstawia współczesne koncepcje dotyczące roli temperamentu w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych.

Poglądy. Wyniki niedawnych badań wskazują na trafność obserwacji Emila Kraepelina, twórcy koncepcji choroby maniakalno-depresyjnej, który zakładał, że temperament rozumiany jako wrodzony, uwarunkowany głównie biologicznie sposób funkcjonowania, oparty o czynność ośrodkowego układu nerwowego, może stanowić istotny czynnik predysponujący do wystąpienia zaburzeń) afektywnych. Obecnie badania nad temperamentem koncentrują się wokół czterech zagadnień? – roli temperamentu jako czynnika predysponującego do zachorowania na zaburzenia dwubiegunowe, znaczenia cech temperamentalnych dla występujących w wieku rozwojowym zaburzeń zachowania poprzedzających wystąpienie zaburzeń dwubiegunowych, roli temperamentu jako wskaźnika tzw. zaburzeń ze spektrum dwubiegunowego, oraz wpływu temperamentu na obraz kliniczny zaburzeń afektywnych.

Wnioski. Badania nad temperamentem mogą poprawić rozumienie etiologii, związków nozologicznych i udoskonalić postępowanie kliniczne w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych.

Cel. Przedstawiono postępy w badaniach genetyczno-molekularnych w schizofrenii w aspekcie koncepcji neurorozwojowej. W badaniach tych wykorzystywane są dwie metody: analiza sprzężeń (przeszukiwania całego genomu) oraz metoda genu kandydującego. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki badań metodą genów kandydujących polegającą na wybraniu a priori genów, które teoretycznie mają związek z etiologią choroby.

Poglądy. W nawiązaniu do neurorozwojowej koncepcji schizofrenii przedstawiono wyniki badań asocjacyjnych polimorfizmów genów czynników wzrostu (NT-3 – neurotrofina 3, BDNF – czynnik neurotroficzny mózgopochodny, CNTF – czynnik neurotroficzny rzęskowy, GDNF – czynnik neurotroficzny glejowy oraz NRG 1 – neuregulina 1).

Wnioski. Opisane wyniki wskazują na istotną rolę czynnika neurotroficznego mózgopochodnego oraz neureguliny 1 w patogenezie schizofrenii.

Cel. Artykuł omawia znaczenie zaburzeń funkcjonowania łańcucha oddechowego w patogenezie, przebiegu i leczeniu schizofrenii.

Poglądy. Zwiększenie aktywności kompleksu I (NADH dehydrogenazy) koreluje dodatnio z pozytywnymi objawami schizofrenii. W schizofrenii obserwuje się zmiany ekspresji genów kodujących białka podjednostki kompleksu I i w mniejszym stopniu kompleksu IV. Zwiększona i zmniejszona aktywność łańcucha oddechowego posiada istotne znaczenie w patogenezie choroby. Leki przeciwpsychotyczne hamują aktywność kompleksu I, co ma prawdopodobnie znaczenie w powstawaniu poneuroleptycznych objawów pozapiramidowych.

Wnioski. Zrozumienie roli mitochondriów w patogenezie i przebiegu schizofrenii wyznacza nowe kierunki poszukiwań badawczych i strategii terapeutycznych.

Cel. W pracy przedstawiono dane epidemiologiczne i kliniczne dotyczące samobójstw u osób w wieku podeszłym.

Poglądy. Problem samobójstw u osób starszych jest marginalizowany w literaturze psychiatrycznej, a w polskim piśmiennictwie nieomalże nieobecny. Dane epidemiologiczne wskazują na nieproporcjonalnie duży odsetek skutecznych prób samobójczych u osób w wieku podeszłym (szczególnie u mężczyzn) wypowiadających myśli samobójcze. Najistotniejszym czynnikiem ryzyka samobójstw u osób starych są zaburzenia afektywne, zwłaszcza przewlekła depresja. Istnieją możliwości skutecznych programów terapeutycznych (prawidłowo prowadzona farmakoterapia i psychoterapia) oraz, co wydaje się być nawet ważniejsze, prewencyjnych.

Wnioski. Wobec konieczności przekształcania obecnego, niewydolnego systemu opieki zdrowotnej w Polsce, warto rozważyć podjęcie długoterminowych, narodowych programów prewencyjnych, wśród których (ze względu na rangę problemu oraz ogromne koszty zaniechań) powinny znaleźć się programy ochrony zdrowia psychicznego, zwłaszcza dotyczące depresji i samobójstw, oraz otępień.

Cel. Przedstawienie poglądów na temat ryzyka podejmowania prób samobójczych przez chorych na schizofrenię.

Poglądy. Próby samobójcze pojawiają się u pacjentów chorych na schizofrenię zdecydowanie częściej niż wynosi średnia w populacji. Szacuje się, że 20-40% tych chorych podejmuje próby samobójcze, a 10-13% popełnia samobójstwo. Powszechność tego zjawiska pozwala na wyodrębnienie specyficznych dla tej zbiorowości czynników ryzyka, jakimi są: płeć męska, okres pierwszych dziesięciu lat choroby, okres bezpośrednio po ostrym epizodzie psychotycznym i w ciągu pierwszych 6 miesięcy po hospitalizacji, wcześniejsze próby samobójcze, silne objawy depresji. Możliwe jest również wskazanie specyficznych, najczęściej wybieranych przez chorych metod. Poza identyfikacją czynników ryzyka profilaktyce może także sprzyjać ochronne działanie nowoczesnych leków antypsychotycznych.

Cel. Identyfikacja objawów niepożądanych wymaga precyzji zadawanych pytań, uważnej obserwacji i rejestracji nawet nieznacznych nieprawidłowości w stanie somatycznym. Pomocne w rozpoznawaniu, opisywaniu i określaniu nasilenia oraz dynamiki objawów niepożądanych są standaryzowane skale. W pracy przedstawiono skalę UKU służącą do oceny nasilenia objawów niepożądanych występujących podczas terapii lekami psychotropowymi.

Poglądy. Skalę opracował Komitet Badań Klinicznych (Udvalg for Kliniske Undersogelser) Skandynawskiego Towarzystwa Psychofarmakologicznego. Wyniki badań () potwierdziły przydatność skali do oceny objawów niepożądanych zarówno leków przeciw psychotycznych, jak i przeciwdepresyjnych. Wersję angielską przedstawiono w 1986 r. Omówiono wyniki badań oceniających wartość UKU w badaniach klinicznych oraz możliwości wykorzystania skali w codziennej praktyce. Przedstawiono zasady jej stosowania oraz polską wersję skali wraz z instrukcją.

Cel. Przebieg zaburzeń psychicznych zależy często w znacznym stopniu od okoliczności, w jakich odbywa się leczenie oraz od związanych z nimi doświadczeń chorego. Przypadek. Przedstawiamy historię pacjenta, u którego długo niekorygowane błędy diagnostyczne, stereotypowa, zabarwiona lękiem i niechęcią postawa osób leczących oraz bardzo schematyczne leczenie doprowadziły do szczególnie niekorzystnego przebiegu zaburzeń psychicznych, kilkuletniej pełnej urazów hospitalizacji i znacznego upośledzenia funkcjonowania społecznego. Zmiana perspektywy i postępowania pozwoliły na odwrócenie niepomyślnego biegu wydarzeń.

Komentarz. Na tym przykładzie chcemy pokazać negatywne konsekwencje stereotypów poznawczych i stygmatyzacji w diagnostyce i leczeniu psychiatrycznym oraz podkreślić potrzebę ich unikania.