Archiwum 1992–2013

Cel. Porównanie wykonania testów neuropsychologicznych, oceniających funkcje „ czołowe ", przez dobrane grupy chorych w wieku powyżej 50 roku życia z rozpoznaniem depresji nawracającej i łagodnych zaburzeń poznawczych (MCI).

Metoda. Badaniem objęto 30 osób z depresją w przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej (21 kobiet i 9 mężczyzn, średnia wieku 55,4 ±4,7 lat) oraz 30 osób z MCI (21 kobiet i 9 mężczyzn, średnia wieku 61,9 ±5,6 lat). Grupę kontrolną stanowiło 30 osób zdrowych (20 kobiet i 10 mężczyzn, średnia wieku 59,7 ± 7,7 lat). Do oceny nasilenia depresji zastosowano 17-punktową skalę depresji Hamiltona, a do oceny nasilenia globalnych zaburzeń poznawczych skalę Mini Mental State Examination (MMSE). Do oceny neuropsychologicznej użyto testów badających funkcje „czołowe": Trail Making Test (TMT), test Stroopa, Wisconsin Card Sorting Test (WCST) oraz test N-back.

Wyniki. Średnie nasilenie objawów depresji wynosiło w grupie depresji 23,9 ± 3,7, a grupie MCI 4,5 ± 1,4 punktów, natomiast średni wynik w skali MMSE - 29,1 ± 1,3 w grupie depresji i 25,3 ± 0,9 w grupie MCI. Zarówno osoby chore na depresję, jak osoby z MCI uzyskały istotnie niższe wyniki we wszystkich testach neuropsychologicznych, w porównaniu z osobami zdrowymi. Chorzy z MCI uzyskali podobne wyniki w teście TMT A oraz teście Stroopa jak chorzy z depresją. Wykonanie testów WCST oraz N-back, które oceniają procesy pamięci operacyjnej oraz funkcje wykonawcze, u chorych z MCI było znacznie gorsze, niż u chorych na depresję.

Wnioski. Przy zastosowaniu testów WCST i N-back wykazaliśmy, że u chorych na depresję powyżej 50 roku życia w okresie nasilonych objawów choroby występują zaburzenia funkcji czołowych o umiarkowanym nasileniu. Natomiast w grupie osób z MCI, przy nieobecności objawów depresji, zaburzenia czynności kory czołowej mierzone tymi testami były bardzo głębokie, wielokrotnie przekraczające odchylenia spotykane u chorych na depresję.

Cel. Udar mózgu jest trzecią przyczyną zgonów w krajach Europy Zachodniej i USA, czwartą w Polsce. Wyższa zachorowalność na udar mózgu występuje u mężczyzn i wzrasta wraz z wiekiem u obu płci. Celem pracy była próba określenia różnic w charakterze czynników ryzyka oraz etiologii udaru niedokrwiennego u kobiet i mężczyzn w różnych grupach wiekowych.

Metoda. Materiał stanowiła baza danych Narodowego Rejestru Udarów obejmująca 12 396 pacjentów z udarem niedokrwiennym mózgu leczonych w 60 oddziałach neurologicznych w Polsce w 2000 r.

Wyniki. Najczęstszym czynnikiem ryzyka u kobiet i mężczyzn, niezależnie od wieku, było nadciśnienie tętnicze, którego częstotliwość wynosiła ok. 50%. Palenie papierosów istotnie częstsze było u mężczyzn w każdym wieku (53,3% vs 22,5% w grupie poniżej 56 lat i 15,8% vs 1,3% w grupie powyżej 80 lat; p< 0,001). Migotanie przedsionków częstsze było u kobiet w porównaniu z mężczyznami (30,7% vs 20,2% w wieku 66-80 lat; p<0,001), a jego rozpowszechnienie wykazywało tendencję wzrostową wraz z wiekiem u obu płci. Zator sercopochodny częściej rozpoznawano u kobiet niż u mężczyzn podczas gdy zwężenie tętnicy szyjnej powyżej 70%o częstsze było u mężczyzn (różnice istotne statystycznie).

Wnioski. Najczęstszym czynnikiem ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu niezależnie od płci i wieku okazało się nadciśnienie tętnicze. Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu było zdecydowanie częstszym czynnikiem ryzyka u mężczyzn, zwłaszcza w młodszych grupach wiekowych, podczas gdy migotanie przedsionków częściej występowało u kobiet (częściej w starszym wieku). W prewencji udaru powinno uwzględniać się różnice w występowaniu czynników ryzyka u kobiet i mężczyzn.

Cel. W ostatnich latach wzrosła częstość zgonów z przyczyn sercowo-naczyniowych wśród kobiet. Informacje na temat różnic dotyczących epidemiologii udaru mózgowego u kobiet i mężczyzn są często sprzeczne.Celem tej pracy była próba określenia różnic w przebiegu i następstwach udaru niedokrwiennego mózgu w zależności od płci i wieku.

Metody. Materiał stanowiła baza danych Narodowego Rejestru Udarów, obejmująca 12396 pacjentów z udarem niedokrwiennym mózgu, hospitalizowanych w 60 ośrodkach w Polsce w 2000 r. Oceniano typ udaru (wg skali oksfordzkiej), stan świadomości przy przyjęciu oraz przebieg choroby w zależności od płci i wieku, a po roku - stan funkcjonalny i występowanie objawów otępiennych.

Wyniki. U kobiet w porównaniu z mężczyznami, szczególnie powyżej 65 lat, częściej występował najcięższy typ udaru, obejmujący obszar całego przedniego unaczynienia - TACS (w grupie 66-80 lat 29,4% vs 21,3%; p<0,001). Zaburzenia świadomości częstsze były u kobiet w grupie wiekowej powyżej 55 lat, osiągając znamienność statystyczną w grupie 66-80 lat (37,6% vs 34,6%; p < 0,01). W czasie hospitalizacji u mężczyzn częściej występowało zapalenie dróg oddechowych, a u kobiet - infekcje dróg moczowych i objawy depresyjne (objawy depresyjne 38,1% vs 29,2% w grupie powyżej 80 lat; p<0,001). Rok po udarze w większym odsetku kobiet niż mężczyzn opiekunowie zgłaszali otępienie.

Wnioski. U kobiet i mężczyzn obserwowano różny przebieg udaru w zależności od wieku. U starszych kobiet częściej udar był cięższy i częściej obserwowano zaburzenia świadomości oraz objawy depresyjne. Rok po udarze u kobiet częściej występowało otępienie.

Cel. Artykuł przedstawia bieżący stan wiedzy na temat budowy i funkcjonowania mózgu w jadłowstręcie psychicznym uzyskany przy zastosowaniu metod neuroobrazowych.

Poglądy. Powszechnie wiadomo, że jadłowstrętowi psychicznemu towarzyszą różnorodne powikłania somatyczne wynikające z przewlekłego niedożywienia. Pomimo, że ośrodkowy układ nerwowy dysponuje mechanizmami chroniącymi przed skutkami niedoborów pokarmowych i energetycznych, to zebrano liczne dowody na występowanie uszkodzeń jego struktury i czynności w przebiegu omawianego zaburzenia psychicznego. Większość z wykrywanych odchyleń korelowała ze stopniem wyniszczenia pacjentek i czasem trwania choroby. Istnieją dane, że niektóre z nich wycofują się po uzyskaniu remisji. Jednak część badaczy, pomimo braku pewnych dowodów, utrzymuje stanowisko, że neuropatologia jest cechą przedchorobową i inicjującą wystąpienie jadłowstrętu psychicznego.

Wnioski. Przyszłe doświadczenia powinny się skoncentrować na poszukiwaniu związków przyczyn współwystępujących z jadłowstrę-tem psychicznym neuropatologii oraz potencjalnych możliwości zapobiegania ich rozwojowi lub wspomagania regeneracji ośrodkowego układu nerwowego w procesie zdrowienia.

Cel. Omówienie metod postępowania z hiperprolaktynemią powstałą wskutek przyjmowania leków przeciwpsychotycznych.

Poglądy. Wystąpienie u pacjenta przyjmującego leki przeciwpsychotyczne objawów klinicznych sugerujących hiperprolaktynemię wymaga podjęcia szczegółowej diagnostyki w celu potwierdzenia bądź wykluczenia związku między objawami a stosowanym leczeniem. Kolejnym krokiem jest zmniejszenie dawki leku przeciwpsychotycznego, dołączenie leczenia korygującego agonistami dopaminy lub zamiana leku na inny, niezmieniający istotnie wydzielania prolaktyny. Omówiono wątpliwości związane z każdą z ww. metod postępowania.

Wnioski. Hiperprolaktynemia jest często bagatelizowanym objawem ubocznym leczenia przeciwpsychotycznego, co może skutkować pogorszeniem współpracy ze strony pacjenta i poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Istnieją dane wskazujące, że w przypadku pacjentów, u których zmiana leczenia wiąże się z ryzykiem pogorszenia stanu psychicznego, próba leczenia agonistami dopaminy może prowadzić do normalizacji stężeń prolaktyny, bez pogorszenia w zakresie objawów psychotycznych.

Cel. Przedstawienie współczesnych poglądów dotyczących patogenezy i postępowania terapeutycznego w przypadku wystąpienia zaburzeń sekrecji śliny (kserostomii i sialorrhei) spowodowanych przyjmowaniem leków psychotropowych.

Poglądy. Leki psychotropowe oddziałując na receptory układu autonomicznego zaburzają jednocześnie sekrecję śliny. Suchość w jamie ustnej jest uciążliwym objawem ubocznym, występującym najczęściej w przebiegu leczenia trójpierścieniowymi lekami przeciw-depresyjnymi. Zalecanym, ale nie w pełni skutecznym postępowaniem jest stymulacja sekrecji śliny na drodze mechanicznej (np. żucie gumy), chemicznej (aplikacja roztworu kwasu cytrynowego na błonę śluzową języka) lub farmakologicznej (np. pilokarpina). Slinotok najczęściej powodowany jest przez klozapinę. Nie opracowano schematu postępowania w przypadku nadmiernej sekrecji śliny, a publikowane prace mają najczęściej charakter kazuistyczny. Opisywano skuteczne próby leczenia ślinotoku benzatropiną, terazosyną atropiną, klonidyną, pirenzepiną, skopolaminą, biperydenem oraz toksyną jadu kiełbasianego.

Wnioski. Zastosowanie odpowiedniego leczenia zaburzeń wydzielania śliny może znacząco wpłynąć na przebieg terapii zaburzeń psychicznych.

Cel. Celem pracy jest omówienie związku pomiędzy stosowaniem atypowych neuroleptyków a wydłużeniem odstępu QT.

Poglądy. Stosowanie neuroleptyków zwiększa ryzyko nagłej śmierci sercowej związanej z częstoskurczem komorowym typu torsade de pointes i wydłużeniem odstępu QTc. Spośród neuroleptyków pierwszej generacji szczególnie niebezpiecznym lekiem okazała się być tiorydazyna. Wszystkie neuroleptyki atypowe mogą również wydłużać odstęp QTc poprzez blokowanie sercowych kanałów potasowych Ikr. Spośród leków atypowych tylko zyprazydon (i sertindol) wydłuża odstęp QTc w sposób istotny klinicznie.

Wnioski. Stosowanie neuroleptyków drugiej generacji jest jednym z czynników ryzyka wydłużenia odstępu QTc i częstoskurczu komorowego typu torsade de pointes.

Cel. Omówienie możliwości terapeutycznych neuralgii po przebytym półpaścu.

Poglądy. Zespół bólowy po półpaścu jest częstym, zwłaszcza u osób starszych, powikłaniem infekcji wirusem herpes zoster, który powoduje uszkodzenia aksonów czuciowych obwodowych i ośrodkowych. Zapobieganie tego typu neuralgii nie przynosi spodziewanych efektów. Dlatego autorzy w oparciu o piśmiennictwo i doświadczenie kliniczne przedstawiają możliwości terapii farmakologicznej i zabiegowej uzupełnione o terapię behawioralną. Omawiając poszczególne metody terapeutyczne zwracają uwagę na ich skuteczność, dostępność i działania niepożądane. Przedstawiają leki antydepresyjne, przeciwpadaczkowe, miejscowo i ogólnie stosowane anestetyki czy nawet opioidy.

Wnioski. Autorzy wnioskują konsekwentne i kompleksowe podejście do terapii, bo tylko takie leczenie może skutecznie złagodzić dolegliwości bólowe po półpaścu.

Cel. Przedstawienie problemów związanych z oceną wysokiego prawdopodobieństwa powtórzenia czynu o znacznej społecznej szkodliwości przez osoby wykazujące objawy zespołów paranoicznych.

Poglądy. Na podstawie przykładów z własnej praktyki opiniowania sądowo-psychiatrycznego wskazuje na dwa okresy, w których te trudności występują: 1) przy ocenie wskazań do koniecznego zastosowania środka zabezpieczającego, 2) przy ocenie takiej zmiany stanu psychicznego, która powoduje, że dalsze stosowanie środka zabezpieczającego nie jest konieczne (prawdopodobieństwo powtórzenia czynu o znacznej społecznej szkodliwości nie jest wysokie).

Wnioski. Autorka proponuje, aby w przypadku wniosku o zastosowanie środka zabezpieczającego biegli psychiatrzy wykazali, że zostały spełnione kryteria wymienione w art. 94 § 1 kk lub 93 kk, a w stosunku do osoby zwalnianej z dalszego odbywania środka zabezpieczającego, objęcie jej opieką i kontrolą rejonowej poradni zdrowia psychicznego i zawodowego kuratora sądowego, które to instytucje miałyby obowiązek informowania sądu penitencjarnego o wynikach leczenia i funkcjonowaniu w społeczeństwie zwolnionej ze szpitala osoby.

Cel. Wobec narastania problemu przemocy w rodzinie, co znajduje odbicie i w opiniowaniu sądowo-psychiatrycznym, przedstawiam przykład stosowania kar fizycznych jako metody wychowawczej dziecka o dramatycznym zakończeniu.

Przypadek. Dwojgu pozostającym w konkubinacie młodym ludziom postawiono zarzut ponad dwuletniego znęcania się nad sześcio-i półletnim chłopcem, a ponadto konkubinie zarzucono pobicie chłopca ze skutkiem śmiertelnym, a jego ojcu, że nie przeciwstawił się biciu i godząc się na jego kontynuowanie wyszedł z mieszkania, pozostawiając syna w położeniu bezpośrednio zagrażającym życiu, oraz że w stosownym czasie nie zapewnił mu pomocy lekarskiej. Wydaje się, że decydującą rolę odgrywały tu cechy osobowości obojga partnerów konkubinatu: ojciec podporządkował się wyraźnie dominującej w tym związku konkubinie, która stosowanie kar cielesnych, nawet za drobne przewinienia, traktowała jako skuteczną metodę wychowawczą. Ojciec o osobowości nie w pełni dojrzałej, egocentryczny, niepewny siebie, z trudnościami w podejmowaniu decyzji, a wrażliwy na opinię otoczenia, w tym konkubiny, był jej podporządkowany. Konkubina w ocenie psychologów przejawiała cechy nieprawidłowości w rozwoju osobowości. Biegli nie podnieśli nasuwającej się sugestii istnienia u niej organicznych zaburzeń osobowości. W obu przypadkach stwierdzono wysoki poziom sprawności intelektualnej, brak objawów choroby psychicznej, jak i innych zakłóceń czynności psychicznych, a zatem brak podstaw do kwestionowania poczytalności obojga oskarżonych osób wobec zarzucanych im czynów.

Komentarz. Przedstawiony przykład wskazuje, że przemoc w rodzinie bywa stosowana przez osoby bez objawów choroby psychicznej i upośledzenia umysłowego, bez nałogów, pełniące odpowiedzialne role społeczne i zawodowe, ale decydującą rolę - w tym konkretnym przypadku - odegrały cechy osobowości partnerów konkubinatu.

Cel. Przedstawienie przypadku zespołu górnego otworu klatki piersiowej (thoracic outlet syndrome - TOS), rzadkiego zespołu spowodowanego uciskiem na dolną część splotu ramiennego oraz na naczynia podobojczykowe w odcinku między szyją a pachą. TOS występuje w kilku wariantach: naczyniowym (żylnym i tętniczym) oraz neurogennym (właściwym i niespecyficznym).

Przypadek. W pracy przedstawiono przypadek 21-letniej kobiety z bólem ramienia i przedramienia, z osłabieniem i zanikiem mięśni drobnych ręki prawej, zaburzeniami czucia IV i V palca. Na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego oraz badań dodatkowych rozpoznano zespół górnego otworu klatki piersiowej. U pacjentki przeprowadzono częściową resekcję żebra pierwszego, po zabiegu obserwowano poprawę w zakresie unaczynienia prawej kończyny górnej, natomiast wykazano trwałe uszkodzenie struktur nerwowych splotu ramiennego.

Komentarz. Rozpoznanie TOS jest niezmiernie trudne, oparte na badaniu klinicznym i próbach naczyniowych oraz szerokim wachlarzu badań dodatkowych (elektroneurofizjologia, angiografia, radiologia konwencjonalna, tomografia rezonansu magnetycznego i USG-D).