Archiwum 1992–2013

Cel. WHO od lat postuluje, by informacje o aktualnym stanie badań naukowych dotyczących zdrowia psychicznego służyły do określenia potrzeb w tym zakresie, przyczyniały się do lepszego wykorzystania środków, wspomagały politykę naukową. Realizując te idee WHO zainicjowała projekt „Badania naukowe w zakresie zdrowia psychicznego i ich infrastruktura w krajach o niskich i średnich dochodach ", w którym uczestniczyło 10 krajów na świecie, w tym Polska. Celem projektu było przedstawienie stanu badań naukowych w zakresie zdrowia psychicznego w Polsce w 2003 r.
Metoda. Wykorzystując przygotowane przez WHO dwie ankiety: pierwszą, dotyczącą kraju, drugą dla instytucji, w których prowadzone są szeroko rozumiane badania naukowe w zakresie zdrowia psychicznego, zebrano konieczne informacje. Źródłem danych do pierwszej ankiety były oficjalne dokumenty, dane statystyczne. Ankietę przeznaczoną dla instytucji przesłano do 55 ośrodków. Odpowiedzi z 38 ośrodków zostały opracowane pod względem merytorycznym i statystycznym (ekstrapolacja).
Wyniki. W artykule scharakteryzowano zmiany polityki naukowej w Polsce w 15-letnim okresie transformacji, przedstawiono cele i priorytety badań naukowych w zakresie zdrowia psychicznego, zasoby ludzkie, finansowanie, publikacje, możliwości rozpowszechnienia wyników badań, kwestie etyczne. Ok. 6% ogólnej liczby pracowników naukowych w dziedzinie nauk medycznych zajmowało się badaniami naukowymi w zakresie zdrowia psychicznego. 10% funduszy przeznaczonych na badania naukowe w naukach medycznych przeznaczono na badania w tym zakresie. 5,5% artykułów z dziedziny nauk medycznych dotyczyło zdrowia psychicznego.
Wnioski. Cele i priorytety badań naukowych w zakresie zdrowia psychicznego wymagają jasnego sformułowana. Nakłady na badania naukowe w tym zakresie są zdecydowanie za niskie. Pomimo trudności, badania te odpowiadają na aktualne problemy naukowe i na zapotrzebowanie praktyczne. Okresowo powtarzana ocena stanu tych badań i ich infrastruktury pozwoliłaby na obiektywną ocenę zachodzących trendów.

Cel. Próba odpowiedzi na pytanie, czy badanie SPET z użyciem ¹²³IFP-CIT (DaTSCAN) może przyczynić się do poprawy diagnostyki chorób przebiegających z objawami zespołu pozapiramidowego.
Metoda. Do badania włączono 9 pacjentów, u których od początku choroby w badaniu neurologicznym stwierdzono objawy uszkodzenia układu pozapiramidowego. U 6 osób rozpoznano chorobę Parkinsona, u 1 zanik wieloukładowy (MSA), u 1 postać sporadyczną choroby Creutzfeldta-Jakoba i u 1 chorobę Gerstmanna-Strausslera-Scheinkera. U wszystkich pacjentów wykonano SPET mózgu z użyciem ¹²³I FP-CIT. Obrazy SPET oceniano metodą wzrokową i półilościową. W metodzie półilościowej dla oceny wychwytu DaTSCAN wyznaczono regiony zainteresowań ROI dla prążkowia i dla kory potylicznej. Oznaczono indeks wychwytu DaTSCAN przez DAT w prążkowiu.
Wyniki. U 6 osób z różnym stopniem zaawansowania choroby Parkinsona stwierdzono obniżony indeks wychwytu ¹²³I FP-CIT w prążkowiu. Wyniki korelowały ze stopniem zaawansowania choroby. U chorych z połowiczym zespołem parkinsonowskim stwierdzano w SPETprzeciwstronne zmiany w prążkowiu. U chorej z MSA obserwowano obniżony indeks wychwytu radioznacznika w obu prążkowiach. U pozostałych dwóch pacjentek z chorobą Creutzfeldta-Jakoba wynik DaTSCAN SPET był prawidłowy.
Wnioski. Badanie SPET z użyciem ¹²³I jest pomocne w rozpoznawaniu choroby Parkinsona i innych postaci parkinsonizmu presynaptycznego oraz w ocenie stopnia zaawansowania choroby.

Cel. Ocena przyczyn występowania przedłużonych (powyżej 12 godzin) zaburzeń świadomości u osób po 60 roku życia oraz ustalenie optymalnego schematu postępowania diagnostycznego i terapeutycznego.
Metoda. Analiza danych pochodzących od pacjentów powyżej 60 roku życia hospitalizowanych od 01.11.2003 r. do 30.10.2005 r. w I Klinice Neurologicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie z powodu wystąpienia i utrzymywania się powyżej 12 godzin zaburzeń świadomości. Ogółem do badania włączono 130 pacjentów w średnim wieku 75,7±8,8 lat, 82 kobiety (63,1%) i 48 mężczyzn.
Wyniki. W 28 przypadkach zaburzenia świadomości były związane z wystąpieniem udaru krwotocznego, w tym w 90% z przebiciem do układu komorowego, w 27 przypadkach zaburzenia świadomości występowały u osób z rozpoznaną wcześniej padaczką o etiologii innej niż naczyniowa i były w większości przypadków poprzedzone napadem drgawkowym. Najliczniejszą grupę stanowili pacjenci z objawami naczyniopochodnego uszkodzenia mózgu - 40 osób, u 7 pacjentów w tej grupie (17,5%) rozpoznano wcześniej padaczkę poudarową. W pozostałych przypadkach zaburzenia świadomości obserwowano u pacjentów z chorobami zakaźnymi, guzami mózgu, świeżym udarem niedokrwiennym, z zaburzeniami krążenia mózgowego w rejonie kręgowo-podstawnym i innymi.
Wnioski. W przypadku przedłużających się zaburzeń świadomości u pacjentów po 60 roku życia, należy uwzględniać w rozpoznaniu różnicowym możliwość występowania padaczki, szczególnie u pacjentów z naczyniopochodnym uszkodzeniem mózgu.

Cel. Z praktyki i aktualnego piśmiennictwa wynika, że doznania bólowe w depresji nie należą do rzadkości. Nie jest poznana geneza tego bólu, a szczególnie nie wiadomo, czy wartość progu wrażliwości na ból (PWB) może mieć w tej kwestii znaczenie. Celem badania było: (1) zbadanie PWB podczas epizodu depresji i po uzyskaniu poprawy w grupie badanej i porównanie z PWB w grupie kontrolnej, (2) analiza związku odczuwania bólu w depresji z PWB.
Metoda. Zbadano 60 pacjentów hospitalizowanych z powodu epizodu depresji w zaburzeniu depresyjnym nawracającym lub zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym oraz 30 zdrowych ochotników jako grupę kontrolnę. Wykorzystano: badanie kliniczne, dwukrotny pomiar PWB przy pomocy algometru mechanicznego (na początku hospitalizacji i po uzyskaniu poprawy), skalę depresji Hamiltona, kwestionariusz bólowy Melzacka, słowną skalę bólu.
Wyniki. Doznania bólowe o różnym umiejscowieniu, charakterze i czasie trwania zgłaszało 75% chorych. PWB wynosił średnio: 4,85 kg w grupie badanej i 4,78 kg w grupie kontrolnej (różnica statystycznie nieistotna), 4,81 kg w podgrupie z bólem (75% GB) i 4,96 kg w podgrupie bez bólu (25% GB) (różnica nieistotna). Próg wrażliwości bólowej w okresie poprawy bądź remisji epizodu depresji wynosił 4,06 kg (różnica istotna statystycznie w porównaniu z wynikiem pierwszego badania PWB oraz w porównaniu z GK (p = 0,001).
Wnioski. Próg wrażliwości na ból był nieznacznie wyższy w grupie badanej niż kontrolnej (różnica nieistotna statystycznie) i znacząco obniżał się po uzyskaniu poprawy stanu psychicznego (nawet do wartości niższych niż w GK). Nie wykazano związku pomiędzy wartością PWB a występowaniem epizodu depresji w ZDN i ZAD.

Cel. Celem pracy jest przedstawienie podskali Kwestionariusza Aleksytymii Bermonda-Vorsta (BVAQ) zawierające pozycje najsilniej związane z nadciśnieniem tętniczym oraz wstępnej analizy jej rzetelności i trafności.
Metoda. Badanie przeprowadzono przy okazji przesiewowej oceny chorób układu krążenia w miejscowości Boguszyce pod Wrocławiem. W badaniu uczestniczyło 99 osób, tym 70 (71%) kobiet i 29 (29%) mężczyzn w wieku od 19 do 73 lat (mediana 53 lata). Nadciśnienie tętnicze rozpoznano u 42 (42%) osób. Wydzielono pozycje skali, których wartość różniła się pomiędzy grupami w sposób statystycznie istotny i utworzono z nich oddzielną podskalę.
Wyniki. Średnia wartość całkowita skali BVAQ oraz wartości jej wymiarów, z wyjątkiem wymiaru werbalizacja, nie różniły się w sposób statystycznie istotny pomiędzy grupami. Utworzona podskala zawierała pozycje: 8, 11, 14, 23, 24, 25, 29, 30, 35, 36 i 39. Średnia liczba punktów podskali w grupie z nadciśnieniem tętniczym (24,68) była niższa od średniej wartości (34,72) dla grupy bez nadciśnienia (p <0,000001). Po uwzględnieniu wpływu wieku i wykształcenia różnica pomiędzy grupami pozostała statystycznie istotna. Współczynnik spójności wewnętrznej a Cronbacha dla uzyskanej w ten sposób podskali wynosił 0,68. Analiza czynnikowa pozwoliła wyróżnić 4 czynniki podskali związane z reaktywnością i identyfikacją emocjonalną oraz werbalizacją i rozpoznawaniem uczuć.
Wnioski. Średnie wartości utworzonej podskali Kwestionariusza Aleksytymii Bermonda-Vorsta różniły się w sposób statystycznie istotny pomiędzy grupą z nadciśnieniem i grupą kontrolną. Jej pozycje odnosiły się do większej reaktywności emocjonalnej oraz mniejszej umiejętności rozpoznawania i werbalizowania własnych emocji osób z nadciśnieniem.

Cel. Celem pracy jest porównanie średniego poziomu neurotyzmu u osób z nadciśnieniem tętniczym i bez nadciśnienia, oraz identyfikacja pozycji skali neurotyzmu najsilniej powiązanych z rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego.
Metoda. Badanie przeprowadzono przy okazji przesiewowej oceny chorób układu krążenia w miejscowości Boguszyce pod Wrocławiem. W badaniu uczestniczyło 99 osób, tym 70 (71%) kobiet i 29 (29%) mężczyzn w wieku od 19 do 73 lat (mediana 53 lata). Nadciśnienie tętnicze rozpoznano u 42 (42%) osób, a nierozpoznano u 57 (57%) osób. Wszystkie osoby wypełniły skalę neurotyzmu kwestionariusza osobowości Eysencka. Wybrano pozycje skal najsilniej związane z rozpoznaniem nadciśnienia tętniczego i utworzono z nich odrębną podskalę. Przeprowadzono wstępną analizę rzetelności uzyskanej podskali.
Wyniki. Średni poziom neurotyzmu w grupie z nadciśnieniem (14,8) był większy niż w grupie kontrolnej (12,2). Różnica była statystycznie istotna (p = 0,02), jednak po uwzględnieniu wpływu wieku, różnica ta nie była statystycznie istotna (p = 0,074). Utworzona podskala zawierała 7 pozycji skali neurotyzmu. Średnia liczba punktów podskali w grupie z nadciśnieniem tętniczym (4,73) była wyższa od średniej wartości (3,24) w grupie bez nadciśnienia (p = 0,000068). Współczynnik spójności wewnętrznej a Cronbacha wynosił 0,67. Różnica średnich wartości podskali pomiędzy grupami, po uwzględnieniu wpływu wieku i wykształcenia, pozostała statystycznie istotna (p = 0,0015).
Wnioski. Wartości wyodrębnionej podskali neurotyzmu, będącej częścią skali neurotyzmu kwestionariusza EPQ-R były w sposób statystycznie istotny różne w grupie osób z nadciśnieniem i grupie kontrolnej, niezależnie od wpływu wieku i wykształcenia.

Cel. Ocena polimorfizmu promotora genu receptora serotoniny 5-HT2A (-1438 G/A) u osób z depresją zimową.
Metoda. Ocenę polimorfizmu przeprowadzono w grupie 29 pacjentów z chorobą afektywną sezonową (depresją zimową), 32 pacjentów z depresją w przebiegu choroby afektywnej bez cech sezonowości i 198 osób bez zaburzeń psychicznych (z hipercholesterolemią).
Wyniki. Występowanie genotypu A/G i allela A było częstsze w grupie osób z depresją zimową, niż w dwóch pozostałych grupach, jednak różnica ta nie była znamienna statystycznie (test p2; odpowiednie wartości p: 0,174 i 0,503). Planowane są dalsze badania w tym zakresie.
Wnioski. Uzyskane wyniki nie pozwalają na wyciągnięcia ostatecznych wniosków, zachęcają jednak do prowadzenia dalszych badań w tym kierunku.

Cel. Celem artykułu jest próba przeglądu dostępnej literatury na temat występowania zaburzeń depresyjnych w przebiegu schyłkowej niewydolności nerek.
Poglądy. Depresja jest problemem istotnie pogarszającym jakość życia pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek. Rozpowszechnienie zespołu depresyjnego u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek jest nieznane, ale prawdopodobnie mieści się w zakresie 5-10%. Ostatnie dane potwierdzają związek występowania objawów depresji z chorobowością, subiektywną oceną jakości życia i śmiertelnością u osób ze schyłkową niewydolnością nerek leczonych dializami. Istotną i nie rozwiązaną kwestią jest brak specyficznego narzędzia diagnostycznego, które umożliwiłoby wczesne wykrycie objawów depresji u osób ze schyłkową niewydolnością nerek i wdrożenie odpowiedniego leczenia u tych pacjentów.
Wnioski. Zachodzi potrzeba rutynowego stosowania badań przesiewowych w kierunku depresji u pacjentów dializowanych. Należy podkreślić rolę współpracy całego personelu w identyfikacji problemów związanych z jakością życia u pacjentów dializowanych. Prawidłowa, dostatecznie wczesna diagnoza oraz umiejętne leczenie przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe może w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko przerwania leczenia nerkozastępczego.

Cel. Omówione zostaną podstawowe kryteria jakości życia, którymi w swojej ocenie kierują się pacjenci oraz zostanie zaprezentowany lekarski punkt widzenia w tym zakresie. Przedstawione zostaną również główne źródła dyskomfortu pacjentów z padaczką istotne ze względu na przebieg i skuteczność leczenia.
Poglądy. Po latach zainteresowań i nadziei związanych ze stale rosnącą ofertą firm farmaceutycznych nastąpiło poszerzenie uwagi lekarzy o zagadnienia związane ze stanem psychicznym pacjentów oraz psychologicznymi formami pomocy w radzeniu sobie z przeżywanymi trudnościami życia codziennego. W przypadku padaczki, która w swej etiologii i przebiegu klinicznym jest schorzeniem bardzo zróżnicowanym i przewlekłym, pojęcie jakości życia i związane z nią funkcjonowanie psychospołeczne zaczyna nabierać szczególnego znaczenia. Lekarska diagnoza stopnia dotkliwości choroby dotyczy zazwyczaj częstości i przebiegu napadów padaczkowych. Postępowanie lekarza zmierza zatem do optymalizacji leczenia farmakologicznego w kierunku pełnej kontroli napadów występujących u pacjenta lub gdy jest to niemożliwe, do ograniczania częstości i intensywności ich występowania. Natomiast osoby z padaczką mają własny indywidualny wizerunek ograniczeń oraz dysponują własnymi kryteriami oceny poziomu ich życia. Pacjent z padaczką w ocenie jakości życia bierze pod uwagę nie tylko stan swojego zdrowia fizycznego ale również ocenia swój status społeczny, poczucie przydatności i niezależności oraz cały szereg aspektów dotyczących codziennego funkcjonowania.
Wnioski. Dyskomfort, jaki odczuwają osoby z padaczką, jest wynikiem rozbieżności, jakie powstają między ich planami i oczekiwaniami, a niepowodzeniami doświadczanymi w codziennym życiu. Radzenie sobie z padaczką polega na umiejętności wykorzystania własnych możliwości w przełamywaniu ograniczeń i trudności wynikających z ich choroby pojawiających się w codziennym życiu.

Cel. Choroba Alzheimera charakteryzuje się odkładaniem złogów białkowych złożonych głównie z amyloidu beta. W pracy skoncentrowano się na prooksydacyjnych i antyoksydacyjnych właściwościach białka amyloidu beta.
Poglądy. Amyloid beta stanowi osiowe białko w patogenezie zmian neuropatologicznych w przebiegu choroby Alzheimera. W niskich stężeniach białko amyloidu beta posiada zdolność wiązania kationów metali grup przejściowych zapobiegając stresowi oksydacyjnemu na drodze hamowania reakcji Fentona. W stężeniach mikromolarnych białko amyloidu ulega procesowi nukleacji i katalizuje powstanie reaktywnych postaci tlenu, takich jak nadtlenek wodoru i rodnik hydroksylowy. Wykazano również, że białko amyloidu beta w dużych stężeniach posiada prooksydacyjną aktywność oksydazy cholesterolowej i peroksydazy z hemem jako grupą prostetyczną. Cząsteczki amyloidu beta aktywują również oksydazę NADPH zawartą w granulocytach obojętnochłonnych i w komórkach mikrogleju poprzez oddziaływanie z receptorem neurokininowym, białkiem Rac i wewnątrzkomórkowymi kinazami.
Wnioski. Białko amyloidu beta, które w warunkach fizjologicznych pełni funkcję antyoksydacyjną, w chorobie Alzheimera przy nadmiernym wytwarzaniu staje się źródłem reaktywnych postaci tlenu uszkadzających neurony.

Cel. W pracy przedstawiono dane wskazujące na kluczową rolę układu cholinergicznego w regulacji przepływu krwi w mózgu oraz wynikające z niej implikacje terapeutyczne, w tym możliwości szerszego stosowania inhibitorów cholinesterazy w praktyce klinicznej.
Poglądy. IChE, leki podwyższające biodostępność acetylocholiny w synapsie, są obecnie zarejestrowane do leczenia łagodnie i umiarkowanie nasilonego otępienia wyłącznie w chorobie Alzheimera. Dzieje się tak pomimo licznych dowodów na obecność ośrodkowego deficytu cholinergicznego także w innych chorobach prowadzących do otępienia oraz wielu badań klinicznych wskazujących na skuteczność objawową IChE nie tylko w chorobie Alzheimera, ale także, między innymi, w otępieniu z ciałami Lewy'ego, otępieniu w chorobie Parkinsona czy otępieniach naczyniopochodnych. Wytłumaczeniem takiego niespecyficznego działania IChE, a także znacznych wahań efektywności leczenia u różnych pacjentów może być wpływ poprawy w zakresie przekażnictwa cholinergicznego na mózgowe przepływy krwi.
Wnioski. Powszechne występowanie ośrodkowego deficytu cholinergicznego oraz działania naczyniowe IChE wskazują na celowość ich stosowania w innych niż choroba Alzheimera chorobach prowadzących do otępienia.

Cel. Ocena neuropsychologiczna funkcji poznawczych jest ważnym elementem postępowania diagnostycznego u osób z podejrzeniem łagodnych zaburzeń poznawczych.
Poglądy. Łagodne zaburzenia poznawcze to stan pomiędzy normalnym funkcjonowaniem poznawczym osób w wieku podeszłym a otępieniem. Obecność łagodnych zaburzeń poznawczych wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia choroby otępiennej w przyszłości. Ocenę funkcjonowania poznawczego umożliwia diagnoza neuropsychologiczna. Istnieją metody przesiewowe służące do badania ogólnej aktywności poznawczej, takie jak Krótka Skala Oceny Stanu Psychicznego (MMSE) oraz Test Rysowania Zegara. Do dokładnej diagnozy funkcji językowych służą: Test Nazywania, Test Fluencji Słownej, podtest Powtarzanie Cyfr ze Skali Inteligencji Wechslera, Test Uczenia się 15 Wyrazów Rey'a (AVLT), Kalifornijski Test Uczenia się Językowego (CVLT), Test uczenia się skojarzeń oraz Test Rozumienia Pojęć Słownych (VCAT). Do oceny funkcji wzrokowo-przestrzennych używane są: Test Łączenia Punktów, Test Pamięci Wzrokowej Bentona (BVRT), Test Figury Złożonej Rey-Osterrietha (ROCF) oraz Test Płynności Figuralnej Ruffa (RFFT). Test Sortowania Kart Wisconsin (WCST) oraz wiele wskaźników lub części wyżej wymienionych narzędzi mierzy funkcje wykonawcze.
Wnioski. Diagnoza neuropsychologiczna umożliwia obiektywną ocenę stanu poznawczego osób z łagodnymi zaburzeniami poznawczymi.

Cel. Choroby krążenia mózgowego są nadal jedną z najczęstszych przyczyn śmiertelności i inwalidztwa chorych. Stale poszukuje się możliwości skuteczniejszego zapobiegania ich występowaniu oraz efektywnego leczenia.
Poglądy i wnioski. Jednym z czynników ryzyka zmian w naczyniach jest, oceniany ultrasonograficznie, kompleks błona wewnętrzna - błona środkowa tętnic szyjnych (intima-media thickness, IMT). W pracy przedstawiono metody dokonywania pomiaru IMT i jego znaczenie dla oceny ryzyka występowania chorób układu krążenia mózgowego oraz skuteczności ich leczenia.

Cel. Opadanie powiek jest dość częstym, ale niespecyficznym objawem pojawiającym się w różnych chorobach neurologicznych. Omówiono trudności diagnostyczne związane z współistnieniem dwóch chorób, w których występuje opadanie powiek.
Przypadek. Przedstawiamy historię choroby 64-letniego mężczyzny przyjętego z powodu występującego od 2 lat opadania powiek. Na podstawie obrazu klinicznego i badań dodatkowych rozpoznano miastenię z towarzyszącym kurczem powiek. Zastosowannie piry-dostygminy pozwoliło na zniesienie asymetrii szpar powiekowych. W związku z objawami dystonii ostrzyknięto toksyną botulinową mięśnie okrężne oczu z dobrym efektem, nie obserwując nasilenia objawów miastenicznych.
Komentarz. Opisany przypadek pokazuje, że świadomość możliwości współwystępowania różnych chorób powodujących zaburzenia otwierania oczu pomaga we właściwym zaplanowaniu badań i leczenia.