Archiwum 1992–2013

Cel. Stwierdzenie częstości występowania zespołu metabolicznego (ZM) i jego składowych u młodych pacjentów z rozpoznaniem pierwszego epizodu schizofrenii, przed i po 1 roku leczenia jednym i tym samym neuroleptykiem.
Metoda. Badano 30 pacjentów w wieku 16-21 lat z pierwszym epizodem schizofrenii, bez innych zaburzeń psychicznych i współistniejących zaburzeń somatycznych (ICD-10), nieleczonych nigdy przeciwpsychotycznie przed rozpoczęciem badania a potem leczonych przez rok jednym i tym samym neuroleptykiem, nie stosujących innych leków psychotropowych. Oznaczano: stężenie glukozy na czczo, stężenia cholesterolu całkowitego, jego frakcji (HDL-C, LDL-C) i trójglicerydów, obwód talii, masę ciała i ciśnienie tętnicze przed zastosowaniem farmakoterapii i po roku jej trwania. Wyniki porównano z wynikami badania podobnej diagnostycznie populacji polskiej (EUFEST) oraz populacji ogólnej Polski (NATPOL PLUS).
Wyniki. Przed leczeniem żaden z badanych nie miał ZM, a częstość jego składowych była niższa niż w EUFEST i w populacji ogólnej. Po roku leczenia pierwszego epizodu schizofrenii lekiem przeciwpsychotycznym ZM rozpoznano u 10% badanych. Zwiększyła się liczba osób z więcej niż dwoma składowymi ZM wśród leczonych LPIIG, co oznacza, że ryzyko rozwoju ZM u młodych pacjentów wzrosło. Ponad 2/3 pacjentów po roku leczenia miało wzrost masy ciała w tym >5% wagi wyjściowej - 1/2 badanych. U ok. 1/3 osób stwierdzono przekroczenie norm dla obwodu talii, zwykle z nieprawidłowym lipidogramem. Zjawisko to dotyczyło leczonych klasycznymi neuroleptykami i lekami przeciwpsychotycznymi II generacji. Najczęściej i najwyższe przyrosty masy ciała występowały u leczonych olanzapiną. Przed badaniem nie stwierdzono zaburzeń gospodarki węglowodanowej, a po jego zakończeniu tylko u jednej osoby.
Wnioski. Wyniki wskazują na konieczność oceny czynników ryzyka ZM przed rozpoczęciem farmakoterapii, ostrożny wybór neuroleptyku, edukację pacjenta i jego opiekunów na temat adekwatnej diety i fizycznej aktywności oraz monitorowania podczas farmakoterapii zmiany obwodu talii i parametrów laboratoryjnych.

Cel. Celem pracy jest ocena przydatności badania dyfuzyjnego MR u chorych na stwardnienie rozsiane (SM).
Metoda. Badaniem MR, składającym się ze standardowego badania oraz sekwencji DWI (diffusion-weighted images), objęto 66 chorych z potwierdzonym SM i 23 osobową grupę kontrolną. Chorych na SM, na podstawie obrazu MR, podzielono na grupę z ogniskami demielinizacyjnymi i bez nich. Dokonano pomiarów współczynników dyfuzji ADC (apparent diffusion coefficient) niezmienionej istoty białej płatów czołowych, ciemieniowych i skroniowych obu półkul mózgu.
Wyniki. Stwierdzono znamienną statystycznie różnicę w wartościach współczynników ADC istoty białej u pacjentów z SM (średnia = 117,32; SD = 8,68; SE = 1,069) i u osób z grupy kontrolnej (odpowiednio: średnia = 109,2; SD = 10,251 i SE = 2,138)) oraz między pacjentami z SM z licznymi ogniskami demielinizacyjnymi (średnia=119,47; SD 7,965, SE=1,105) i bez takich ognisk (średnia = 111,3; SD = 8,617; SE = 2,303).
Wnioski. Pomiar mapy ADC jest prostą i powtarzalna metodą oceny stopnia uszkodzenia istoty białej. Może odegrać rolę w ocenie obciążenia chorobą oraz w długoterminowym monitorowaniu postępu choroby i efektów leczenia.

Cel. Glejaki, nowotwory wywodzące się z komórek gleju, stanowią ok. 50% wszystkich nowotworów mózgu. Celem niniejszego opracowania jest poglądowe przedstawienie roli metaloproteinaz w patomechanizmie rozwoju glejaków.
Poglądy. Metaloproteinazy macierzy pozakomórkowej to enzymy modyfikujące strukturę i funkcję tkanek w warunkach prawidłowych i patologicznych. W tkance nerwowej zwiększenie aktywności tych enzymów stwierdzono w procesie kancerogenezy. W obrębie tkanki nerwowej macierz pozakomórkowa (ECM) jest tworzona głównie aktywnością sekrecyjną komórek gleju. Najczęściej patologiczne zmiany ECM są następstwem zaburzonej procesem kancerogenezy funkcji komórek gleju, prowadzącej ostatecznie do rozwoju glejaków. Wykazano specyficzność substratową MMPs występujących w ośrodkowym układzie nerwowym. Dowiedziono, że w ECM tkanki mózgu, w stanie choroby nowotworowej, występują przede wszystkim MMP-2, MMP-9 oraz MMP-14. Substratem dla tych enzymów są głównie białka kolagenowe typu I, II, III, IV, V, oraz laminina, fibronektyna, agrekan, perlekan i tenascyna.
Wnioski. Poznanie funkcji MMPs w rozwoju glejaków pozwoli na poszerzenie obecnego stanu wiedzy na temat tej grupy nowotworów. W przyszłości stanowić może także potencjalny czynnik prognostyczny.

Cel. W pracy wyjaśniono pojęcie endofenotypu w psychiatrii na przykładzie schizofrenii.
Poglądy. W badaniach genetycznych zaburzeń psychicznych pojawiła się koncepcja endofenotypów (pośrednich fenotypów). Jest to podejście „pośredniej " diagnozy, której można użyć w stosunku do osób nie spełniających pełnych, klinicznych kryteriów diagnostycznych danej jednostki chorobowej. Osoby te mogą być nosicielami danego genu i manifestować go w postaci endofenotypu. Koncepcja endofenotypów uwzględnia podstawy biologicznej klasyfikacji zaburzeń psychicznych. W badaniach molekularno-genetycznych w schizofrenii analizowane są następujące endofenotypy: neurofizjologiczne, neurokognitywne, neuropsychologiczne, neuroanatomiczne, biochemiczne, behawioralne. Największą popularność wśród badaczy uzyskały parametry neurofizjologiczne i neuropsychologiczne.
Wnioski. Wyniki dotychczasowych prac potwierdzają celowość uwzględniania endofenotypów w badaniach genetycznych. Identyfikacja bardziej homogennych fenotypów choroby pozwoli opracować nowe modele patogenezy schizofrenii i przyczyni się do dalszego postępu w zrozumieniu molekularnego podłoża zaburzeń psychicznych. Zastosowanie praktyczne badań nad endofenotypami pomoże zmniejszyć różnorodność podgrup pacjentów, ze względu na podobną patofizjologię, objawy i funkcjonalne deficyty, a przez to ułatwić badania nad poszukiwaniem skuteczniejszych strategii leczenia.

Cel. Etiologię impulsywności oraz zachowań agresywnych tłumaczy się wieloma czynnikami. Zalicza się do nich czynniki społeczne, środowiskowe oraz socjoekonomiczne. Bardzo istotne wydają się być również czynniki neurobiologiczne. Koegzystencja zaburzeń nastroju ze zwiększoną impulsywnością danej jednostki zwiększa istotnie ryzyko samobójstwa.
Poglądy. Odkrycia ostatnich lat pozwoliły pokazać udział układu endokannabinoidowego w szereg procesów zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym. Wzajemne oddziaływanie tego układu z systemem neuroprzekażników oraz układem neuroendokrynnym pokazuje, że endokannabinoidy istotnie wpływają na stan psychiczny.
Wnioski. Związki będące antagonistami receptorów dla endokannabinoidów zmniejszają agresję, impulsywność i mogą poprawiać nastrój. Może to wpływać na zmniejszenie liczby samobójstw.

Cel. Dokonano analizy publikacji indeksowanych w bazach ProQuest, ScienceDirect, PubMed oraz EBSCOhost. Bazy danych przeszukiwano stosując następujące słowa kluczowe: GAD1 oraz schizophrenia. Preferowane były publikacje które ukazały się drukiem po roku 2000. Autorzy przedstawiają przebieg oraz wyniki najnowszych badań nad hipermetylacją histonów H3 genu GAD1, metylacją promotora genu GAD1 oraz postulowanym udziałem tych zjawisk w etiopatogenezie schizofrenii.
Poglądy. Dziedziczenie epigenetyczne (pozagenowe) to mechanizmy uczestniczące w występowaniu cech w komórkach potomnych, których obecność nie jest związana z mutacjami materiału genetycznego komórek macierzystych. Jednym z mechanizmów epigenetycznych jest hipermetylacja histonów lub bezpośrednia metylacja DNA i związane z tym hamowanie ekspresji genów.
Wnioski. Poprzez regulowanie aktywności genów neuronów GABAergicznych, metylacja odgrywa istotną rolę w neurobiologii schizofrenii. Uzyskane dotychczas wyniki stanowią punkt wyjścia do przyszłych badań teoretycznych i doświadczalnych.

Cel. Praca omawia sposoby pomiaru skuteczności leczenia środowiskowego.
Poglądy. Psychiatria środowiskowa jest zalecaną przez WHO formą pomocy dla osób z poważnymi zaburzeniami psychicznymi, do których zalicza się schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową, ciężką depresję i otępienie. Z wprowadzaniem zasad psychiatrii środowiskowej wiąże się proces deinstytucjonalizacji, który pomimo słusznych zabiegów o przeniesienie miejsca leczenia z dużych instytucji psychiatrycznych, do środowiska, może wiązać się ze wzrostem bezdomności i ubóstwa chorych. W obliczu tych zmian, niezwykle istotna staje się ewaluacja skuteczności leczenia środowiskowego. Do badania efektywności oddziaływań środowiskowych, można stosować model odzyskiwania zdrowia oraz koncepcję relacji terapeutycznej, jak również określenie ilości i długości hospitalizacji, a także pomiar funkcjonowania społecznego, subiektywnego poczucia jakości życia oraz stopnia obciążenia rodziny.
Wnioski. Skuteczność leczenia środowiskowego jest złożonym zjawiskiem i powinna być rozumiana wielowymiarowo, a nie ograniczana do poprawy objawowej. Sprawne działanie sektora psychiatrii środowiskowej zależy od koordynacji działań wielo-profesjonalnych zespołów, w skład których wchodzą między innymi ośrodki zdrowia psychicznego i pomocy społecznej.

Cel. Przedstawienie przypadku zaburzeń dysmorficznych ze zwróceniem uwagi na możliwość błędnego rozpoznania i związane z tym niepowodzenia terapeutyczne.
Przypadek. W trakcie obserwacji klinicznej 28-letniego pacjenta skierowanego z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej wykluczono proces psychotyczny i zwrócono uwagę na dysmorficzny charakter zaburzeń. Mężczyzna od 24 roku życia wycofał się z relacji społecznych, zaprzestał pracy, czas spędzał na rozmyślaniach na temat swojego wyglądu, pojawiły się u niego zaburzenia myślenia o charakterze urojeń. Dotychczasowe leczenie nie spowodowało remisji objawów.
Komentarz. Wystąpienie zaburzeń obrazu własnego ciała, także jeśli przybierają formę urojeń, powinno wzbudzić czujność diagnostyczną. Dowody kliniczne i wyniki badań przemawiają za stosowaniem selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) jako leków pierwszego wyboru w farmakoterapii zaburzeń dysmorficznych (body dysmorphic disorder, BDD). W leczeniu BDD, również w postaci urojeniowej, korzyści ze stosowania neuroleptyków pozostają niejasne.

Cel. Celem pracy było przedstawienie problemu trudności diagnostycznych niektórych zaburzeń psychicznych, które występują u młodych dorosłych osób i mogą być początkowym przejawem chorób demielinizacyjnych.
Przypadek. Przedstawiono przypadek późnej postaci leukodystrofii metachromatycznej u młodej dorosłej osoby, u której pierwsze objawy choroby przejawiały się zespołem otępiennym oraz obecnością organicznych zaburzeń urojeniowych, bez cech ogniskowego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Wnioski. W diagnostyce różnicowej otępienia a także organicznych zaburzeń urojeniowych niejasnego pochodzenia u młodych dorosłych należy uwzględniać postać późną leukodystrofii metachromatycznej.

Cel. Przedstawiono przypadek depresji w przebiegu układowego tocznia rumieniowatego.
Przypadek. 46-letnia kobieta z nawracającymi epizodami depresyjnymi oraz zdiagnozowanym toczniem rumieniowatym układowym.
Komentarz. Występujące u pacjentki zaburzenia depresyjne mogą być jednym z objawów SLE, wynikiem stosowania glikokortykosterydów lub chorobą niezależnie współwystępującą.

Cel. Analiza trudności w opiniowaniu sądowym w przypadku biologicznych następstw działania stresora psychologicznego na podstawie opisu przypadku.
Przypadek. W pracy przedstawiono przypadek biologicznych następstw działania stresora psychologicznego u osoby po udarze mózgu. Przedstawiono trudności w opiniowaniu sądowym oraz uzasadniono teoretyczne przesłanki, które wpłynęły na ostateczny kształt opinii psychiatrycznej.
Komentarz. Przedstawiono hipotetyczny związek przyczynowo-skutkowy, który mógł spowodować nagłe pogorszenie stanu zdrowia w omawianym przypadku.

Cel. Przedstawiono wątpliwości prawne związane z przyjęciem bez zgody do oddziału psychiatrii pacjentki przewlekle dializowanej.
Przypadek. 43-letnia pacjentka przewlekle dializowana z powodu niewydolności nerek, odmówiła w trakcie pobytu w oddziale nefrologii zgody na dializoterapię, co poskutkowało zagrożeniem jej życia. Konsultujący psychiatra podejrzewał proces psychotyczny.
Komentarz. Pomimo potwierdzenia rozpoznania zaburzeń urojeniowych pacjentka została postanowieniem Sądu wypisana w trybie natychmiastowym. Autorzy pozostali z wątpliwościami natury etycznej.

Cel. Przeprowadzono różnicowanie pomiędzy symulacją a dysymulacją w schizofrenii.
Przypadek. Pacjent l. 30, leczony psychiatrycznie ambulatoryjnie od 3 lat z powodu schizofrenii paranoidalnej. Z tego powodu uzyskał świadczenie socjalne. W 2006 r. trafił na obserwację sądowo-psychiatryczną z powodu gróźb karalnych, groził zabójstwem sąsiadowi, co nie wynikało z przesłanek psychotycznych. W trakcie obserwacji przejawiał postawę dysymulacyjną, negując objawy psychotyczne. W odniesieniu do okresu sprzed hospitalizacji, zgłaszane w tym czasie objawy psychotyczne tłumaczył przyjętą celowo strategią symulacji. Pacjent negował stawiane mu zarzuty.
Komentarz. Analiza całości obrazu klinicznego pozwoliła potwierdzić rozpoznanie schizofrenii.

Cel. Ukazanie trudności diagnostycznych w przypadku zaburzeń psychicznych i symulacji, które w opiniowaniu sądowo-psychiatrycznym mają znaczenie dla biegłych psychiatrów przy określaniu stopnia poczytalności i zdolności do brania udziału w czynnościach procesowych.
Przypadki. W pracy dokonano opisu dwóch przypadków, mężczyzn, którzy byli kilkakrotnie poddawani badaniom sądowo-psychiatrycznym. Przeprowadzone dotychczas badania z uwagi na trudności w rozpoznawaniu różnych jednostek chorobowych, pociągały za sobą różne konsekwencje prawne.
Komentarz. Sprawca czynu przestępczego ma prawo do obrony. Biegły natomiast musi mieć to „prawo" na uwadze podczas diagnozowania opiniowanego. W artykule wskazano na czynniki (zachowania), które mogą być pomocne w różnicowaniu symulacji od faktycznie istniejących zaburzeń psychicznych.