Archiwum 1992–2013

Cel. Analiza 233 przypadków nierzeczywistych percepcji wzrokowych zebranych, poza trzynastoma, z piśmiennictwa. Nierzeczywiste percepcje wzrokowe zwykle nazywane omamami, wg piśmiennictwa częściej występują u kobiet w wieku podeszłym, kojarzone są z osłabieniem wzroku i uszkodzeniem (dysfunkcją) mózgu, zwłaszcza szlaku wzrokowego, międzymózgowia (wzgórza), pnia mózgu. Rokowanie uważane jest za niepewne.

Metoda. Analizie poddano 233 przypadki omamów i parahalucynacji wzrokowych opisanych w publikacjach głównie anglojęzycznych z lat 1976-2004. Zwrócono uwagę na rodzaj zmian organicznych i psychicznych występujących u omawianych pacjentów, charakterystykę i rodzaj percepcji wzrokowych, metody i skuteczność leczenia.

Wyniki. Nierzeczywiste percepcje wzrokowe można podzielić na pięć grup: związane z chorobami ośrodkowego układu nerwowego, z zespołem Charlesa Bonneta, z zaburzeniami psychicznymi, wywołane przez leki i związane z zabiegami okulistycznymi. We wszystkich analizowanych grupach przeważały kobiety oraz osoby z osłabieniem wzroku. Jedna trzecia pacjentów miała mniej niż 65 lat. Uszkodzenia mózgu były zlokalizowane w obu półkulach, wzgórzu, szlaku wzrokowym. Leczenie dało dobre wyniki u prawie 80% pacjentów.

Wnioski. Tylko w części przypadków percepcje wzrokowe mogły być uznane za omamy z powodu braku wglądu w ich nierzeczywistą naturę. W niemal połowie przypadków obecność wglądu wskazywała, że były to parahalucynacje (halucynoidy), automatyzmy sensoryczne. W grupie pacjentów bez chorób o.u.n. neuroleptyki były istotnie skuteczniejsze od innych metod leczenia, zwłaszcza przy braku wglądu. W grupie z chorobami o.u.n. takich zależności nie było.

Cel. Celem badania była analiza różnic osobowościowych pomiędzy grupami pacjentek z poszczególnymi podtypami jadłowstrętu psychicznego i osób zdrowych.

Metody. Zbadano 109 pacjentek hospitalizowanych z powodu z jadłowstrętu psychicznnego typu restrykcyjnego oraz 39 pacjentek z jadłowstrętem typu bulimicznego wg kryteriów ICD-10 i DSM-IV. Grupę kontrolną stanowiło 100 uczennic szkół średnich i studentek bez epizodu zaburzeń odżywiania w wywiadzie. Badanie zostało przeprowadzone przy użyciu polskiej wersji kwestionariusza TCI Cloningera.

Wyniki. Wyniki badań potwierdzają istnienie różnic na poziomie wymiarów osobowości między osobami zdrowymi i chorymi na zaburzenia odżywiania, a także pomiędzy osobami z poszczególnymi podtypami jadłowstrętu psychicznego.

Wnioski. Różnice cech osobowości pomiędzy osobami badanymi mogą mieć znaczenie etiopatogenetyczne.

Cel. Ocena liczby, rodzaju i konsekwencji upadków wśród pacjentów podczas stacjonarnej rehabilitacji neurologicznej; identyfikacja czynników ryzyka upadków.

Metoda. 569 kolejnych pacjentów Oddziału Rehabilitacji Neurologicznej, w tym 65,7% chorych po przebytym udarze mózgu i 34,3% chorych z innymi rozpoznaniami. Analiza raportów pielęgniarskich dotyczących upadków pacjentów podczas pobytu w oddziale oraz rutynowo zbieranych danych medycznych.

Wyniki. Zarejestrowano 66 upadków u 49 (8,6%) pacjentów. 39 z 49 (79,6%) chorych w grupie upadających stanowili pacjenci po przebytym udarze mózgu. Wskaźnik upadków wynosi 4,23/1000 osobodni (95%CI 3,21-5,25). Najwięcej upadków wystąpiło podczas przesiadania z miejsca na miejsce (15 z 66-22,7%) i zmian pozycji (14 z 66-21,2%). W 40 z 66 (60%) upadków pacjenci nie odnieśli żadnych obrażeń, 3 z 66 (4,5%) upadków skutkowało ciężkimi obrażeniami (złamania i większe rany).Upadki istotnie częściej związane były z rozpoznaniem udaru mózgu (RR = 2,2 95% CI 1,07-4,47), obecnością zespołu zaniedbywania (RR =3,9 95% CI 2,09-9,44) oraz ciężkim stopniem niepełnosprawności - punktacją >3 w skali Rankin (RR =4,0 95% CI 2,17-9,11) oraz punktacją

Wnioski. Wśród badanych chorych grupą szczególnie narażoną na upadki są pacjenci po przebytym udarze mózgu. Konieczne jest dążenie do lepszego poznania czynników ryzyka upadków w tej grupie chorych.

Cel. Analiza opinii sądowo-psychiatrycznych po obserwacjach i badaniach ambulatoryjnych sprawców nadużywających lub uzależnionych od substancji psychoaktywnych, albo pozostających pod ich działaniem, wydanych przez biegłych psychiatrów z sześciu ośrodków psychiatrycznych oraz porównanie ich z praktyką orzeczniczą biegłych z Instytutu Psychiatrii i Neurologii.

Metoda. Używając specjalnie opracowanego kwestionariusza przebadano 50 opinii sądowo-psychiatrycznych pochodzących spoza Warszawy: 21 po obserwacjach i 29 po badaniach ambulatoryjnych wydanych w latach 1992-2002przez psychiatrów z sześciu wybranych losowo ośrodków psychiatrycznych (Bolesławiec, Cibórz, Choroszcz, Międzyrzecz, Toruń, Świecie). Analizowano: wiek, płeć, rozpoznanie psychiatryczne, rodzaj i liczbę dokonanych przestępstw, rodzaj i liczbę przyjmowanych substancji odurzających oraz poczytalność sprawców w czasie dokonywania przestępstw.

Wyniki. Tylko dwie opinie dotyczyły kobiet. U 38 sprawców rozpoznano uzależnienie, u 12 nadużywanie substancji psychoaktywnych, a u 8 osób rozpoznano również uzależnienie od alkoholu. Większość sprawców przyjmowała więcej niż jedną substancję psychoaktywną. Najczęściej przyjmowanymi były substancje pobudzające i opiaty, rzadziej kanabinole i leki uspokajające, zdecydowanie rzadko halucy-nogeny i lotne rozpuszczalniki. U 31 opiniowanych stwierdzono zaburzenia osobowości - głównie osobowość dyssocjalną, a u 2 organiczne zaburzenia osobowości. Większość sprawców tempore criminis była pod działaniem substancji psychoaktywnych, jednak u 34 biegli nie znaleźli przesłanek do orzeczenia zniesienia lub znacznego ograniczenia poczytalności. U 3 sprawców stwierdzono w czasie czynu niepoczytalność z powodu zaburzeń psychotycznych - art. 31 § 1 kk, lecz wnioskowano o zastosowanie art. 31 § 3 kk. U 3 sprawców biegli stwierdzili poczytalność ograniczoną w stopniu znacznym. Większość (55%) stanowiły czyny przeciwko mieniu, 17% przeciwko ustawie o zwalczaniu narkomanii, 15% przeciwko rodzinie, a jedynie 13% przeciwko zdrowiu i życiu.

Wnioski. Niezależnie od ośrodka psychiatrycznego, panuje zgodność, że przy opiniowaniu sprawców czynów karalnych popełnionych pod działaniem środków psychoaktywnych lub w stanie uzależnienia, nie ma podstaw do orzekania niepoczytalności, z wyjątkiem zaburzeń psychotycznych, chyba że ich wystąpienie mogli przewidzieć. Wnioskowanie poczytalności ograniczonej jest uzasadnione, jeśli sprawca miał bardzo nasilone objawy zespołu abstynencyjnego lub gdy stwierdzono u niego zmiany organiczne w ośrodkowym układzie nerwowym. Przy opiniowaniu osób uzależnionych biegli powinni wypowiadać się co do konieczności leczenia sprawcy w oddziale odwykowym zakładu karnego, nawet wtedy gdy sąd nie postawił im takiego pytania.

Cel. Ocena rzetelności polskiej wersji Kwestionariusza MINI-Kid (Mini-International Neuropsychiatrie Interview for Kids) przeznaczonego do badania psychiatrycznego dzieci.

Badani. Ocenę przeprowadzono w grupie 34 dzieci (12 chłopców i 22 dziewczynki w wieku od 11 do 17 lat), pacjentów Dziennego Ośrodka Psychiatrycznego dla Dzieci i Młodzieży oraz Poradni Zdrowia Psychicznego dla Dzieci i Młodzieży we Wrocławiu.

Metoda. Dzieci poddano dwukrotnemu badaniu kwestionariuszem MINI-Kid w odstępie 30-33 dni, wszystkie badania wykonywał ten sam specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży, inny niż lekarz prowadzący. W obliczeniach rzetelności typu test-retest zastosowano współczynnik zgodności kappa.

Wyniki. Współczynnik rzetelności kappa wyniósł dla zaburzeń lękowych wziętych razem 0,72, dla zaburzenia opozycyjno-buntowni-czego 0,68, zaburzeń adaptacyjnych 1,0, zaburzenia hiperkinetycznego z deficytem uwagi 0,71, oraz zaburzeń zachowania 0,80.

Wnioski. Wyniki współczynników rzetelności uzyskane dla kwestionariusza MINI-Kid nie odbiegają od współczynników uzyskanych dla podobnych kwestionariuszy diagnostycznych, w tym kwestionariusza MINI dla dorosłych.

Cel. W ostatnich latach podjęto na świecie i w Europie szereg inicjatyw zmierzających do poprawy społecznego wizerunku i pozycji osób cierpiących z powodu chorób psychicznych - programy modernizacji opieki psychiatrycznej, promocji zdrowia psychicznego, rewindykacji praw, umacniania pozycji (empowerment), a także przeciwdziałania stygmatyzacji, wykluczaniu i nierównemu traktowaniu osób z doświadczeniem takiej choroby. Celem tego badania była ocena aktualnych wyobrażeń społeczeństwa polskiego na ten temat.

Metoda. Sondaż opinii reprezentatywnej, losowej próby dorosłych mieszkańców Polski (N=1037 osób) zrealizowano w czerwcu 2005 r. za pomocą sieci ankieterów Centrum Badania Opinii Społecznej, w ramach comiesięcznego badania „Aktualne problemy i wydarzenia".

Wyniki. Większość respondentów (60%) odnotowuje w swoim otoczeniu głównie pejoratywne określenia osób chorych psychicznie, tylko jedna trzecia zaś (34%) - określenia neutralne, opisowe. Szansę powrotu do zdrowia daje chorym psychicznie nieco ponad połowa badanych (58%), natomiast 31% wyraża przeciwną opinię. Za typowe objawy choroby psychicznej częściej (41-45%) uważane są zachowania niezrozumiałe niż napastliwe lub agresywne (22-25%) Bezpośredni kontakt z osobą psychicznie chorą wywołuje u ludzi zdrowych najczęściej reakcje typu współczucia (57%), zakłopotania (52%), bezradności (38%), strachu (37%) lub litości (34%). Jednak zdecydowana większość Polaków (76%) uważa, że choroby psychiczne należy ukrywać jako przynoszące wstyd. Społeczny dystans wobec chorych psychicznie wyrażany sprzeciwem wobec pełnienia przez nich różnych ról społecznych wiąże się z poziomem odpowiedzialności i zaufania wymaganym dla tej roli - większe wymagania wiążą się z większym sprzeciwem wobec powierzania ich osobom które chorowały psychicznie. Dominuje przekonanie, że chorzy psychicznie są traktowani gorzej niż inni obywatele, przede wszystkim w zakresie prawa do pracy (83%), poszanowania godności osobistej (67%), ochrony majątku (61%), a w mniejszym stopniu - do sprawiedliwego sądu (42%). Bardziej podzielona jest opinia na temat nierówności w dostępie do opieki społecznej (42%) i opieki zdrowotnej(34%o).

Wnioski. W opinii społecznej przeważa dość pesymistyczny i niechętny stereotyp choroby psychicznej o wyraźnym wydźwięku stygma-tyzującymi i wykluczającym. Za typowe zachowania chorobowe uważane są częściej zachowania niezrozumiałe i niedostosowane niż napastliwe, a za typowe reakcje w wobec osób chorych - raczej poczucie bezradności niż czynna niechęć. Poziom dystansu społecznego wobec chorych wskazuje na jego związek z brakiem zaufania do ich społecznej odpowiedzialności. Panuje znaczna zgodność opinii o nierównym, dyskryminującym traktowaniu chorych psychicznie w wielu ważnych dziedzinach życia.

Cel. W artykule podjęto próbę przybliżenia narzędzi funkcjonowania społecznego w psychiatrii pod kątem użyteczności dla lekarza praktyka oraz klinicysty i badacza.

Poglądy. Opracowanie efektywnych interwencji terapeutycznych wymaga stosowania narzędzi oceny niesprawności i funkcjonowania coraz bardziej oddających zachowanie i aktywność osób z zaburzeniami psychicznymi w rzeczywistym środowisku życia, z uwzględnieniem warunków środowiska oraz indywidualnego potencjału każdego człowieka uwarunkowanego m.in. funkcjonowaniem poznawczym. W artykule podjęto próbę scharakteryzowania najnowszych trendów dotyczących użyteczności instrumentów pomiarowych funkcjonowania i niesprawności psychospołecznej. Poruszono problematykę związaną z konstrukcją kwestionariuszy oraz ich właściwościami (użyteczność, praktyczność, rzetelność, trafność). Wskazano na badania i projekty, które są źródłem wiedzy na temat silnych i słabszych stron opisanych instrumentów badawczych. Zarysowano również kierunek przemian w badaniach nad niesprawnością i funkcjonowaniem w ujęciu historycznym.

Wnioski. Coraz większą rolę odgrywa podejście zintegrowane, w którym narzędzia funkcjonowania społecznego stanowią jeden z elementów badania. Wykonawstwo zadań oraz odgrywanie ról „z życia wziętych " ma obecnie duże znaczenie, umożliwiając wnioskowanie w odniesieniu do konkretnych zdolności poznawczych oraz możliwości indywidualnych.

Cel. Deinstytucjonalizacja, ograniczenie hospitalizacji i leczenie środowiskowe - to powszechnie przyjęte postulaty reformującej się psychiatrii. W pracy oceniono znaczenie aktualnej reformy służby zdrowia i systemu kontraktowania świadczeń zdrowotnych dla funkcjonowania i rozwoju środowiskowej opieki psychiatrycznej.

Metoda. Analiza zmian w strukturze lecznictwa psychiatrycznego w Polsce po roku 1970 pod kątem deinstytucjonalizacji i rozwoju środowiskowych form lecznictwa psychiatrycznego.

Wyniki. Mimo wzrostu w ostatnich latach liczby oddziałów psychiatrycznych przy szpitalach ogólnych i oddziałów dziennych oraz powstawania środowiskowych placówek oparcia społecznego dla psychicznie chorych w ramach pomocy społecznej, nasuwa się spostrzeżenie, iż model psychiatrii środowiskowej realizowany od lat siedemdziesiątych jest obecnie zagrożony. Pomiędzy rokiem 1999 a 2003 doszło do zwiększenia wskaźnika ogólnej liczby łóżek psychiatrycznych, zwłaszcza łóżek opieki długoterminowej, co może być przejawem tzw. transinstytucjonalizacji.

Wnioski. Istnieje potrzeba tworzenia form zintegrowanej psychiatrycznej opieki środowiskowej, koordynującej świadczenia lecznictwa i pomocy społecznej. Wskazana byłaby ocena liczby osób z zaburzeniami psychicznymi umieszczanych w placówkach stacjonarnych opieki długoterminowej - łącznie w strukturach służby zdrowia i pomocy społecznej.

Cel. Celem artykułu jest przegląd piśmiennictwa na temat udziału czynnika CREB w mechanizmie działania leków przeciwdepresyjnych.

Poglądy. Mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych poprzez zwiększenie bezpośredniego receptorowego przekaźnictwa seroto-ninowego i noradrenergicznego budzi pewne wątpliwości. Hamowanie wychwytu zwrotnego amin katecholowych obserwuje się natychmiast po podaniu leku, tymczasem działanie przeciwdepresyjne związane z przekaźnictwem serotoninergicznym pojawia się niekiedy z kilkutygodniowym opóźnieniem. Obecnie mechanizm działania leków przeciwdepresyjnych często łączy się ze zwiększoną ekspresją białek niektórych czynników transkrypcyjnych, w tym czynnika CREB (cyclic AMP-responsive element binding). Czynnik CREB reguluje ekspresje genów związanych z plastycznością synaps i neuronów, czynników troficznych dla neuronów (np. BDNF, brain derived neurotrophic factor) oraz białek receptorów błonowych. Fosforylacja czynnika transkrypcyjnego CREB odpowiada za późne efekty wpływu mediatora na receptor (połączony z cyklazą adenylanową) i związana jest z regulacją ekspresji genów. Wykazano, że wszystkie badane leki przeciwdepresyjne zwiększały ekspresję mRNA w komórkach hipokampa dla czynnika CREB i białek BDNF oraz produktu onkogenu Trk. Przedstawiono prace potwierdzające wzrost ekspresji i fosforylacji białka CREB w mózgach zwierząt po zastosowaniu różnych leków przeciwdepresyjnych.

Wnioski. W opinii autorów działanie leków przeciwdepresyjnych może być związane z regulacją ekspresji genów, bowiem działanie przeciwdepresyjne rozwija się dopiero po kilku tygodniach od zastosowanego leczenia.

Cel. Artykuł przedstawia wyniki badań poszukujących związku zaburzeń funkcji poznawczych u pacjentów chorych na toczeń rumieniowaty układowy (tru) z aktywnością choroby, współwystępującymi objawami neurologicznymi i/lub psychiatrycznymi (N/P), wynikami badań neuroobrazujących, wybranymi wskaźnikami immunologicznymi oraz sterydoterapią.

Poglądy. Zaburzenia funkcji poznawczych (kognitywnych) u chorych na toczeń występują niezależnie od poziomu aktywności choroby, nie są także związane ze stosowaną u tych pacjentów sterydoterapią, często natomiast towarzyszy im podwyższony poziom przeciwciał antykardiolipinowych. Czynnikiem sprzyjającym występowaniu zaburzeń kognitywnych wydaje się być także współistnienie objawów neurologicznych i/lub psychiatrycznych, jakkolwiek nie znaleziono dowodów na to, by deficyty poznawcze w tru związane były z zaburzeniami nastroju. Zwraca uwagę fakt, iż zaburzenia funkcji poznawczych występują także u pacjentów, u których nigdy nie obserwowano objawów N/P. Deficytom poznawczym wydają się towarzyszyć zmiany w rezonansie magnetycznym (MRI), obrazowaniu z transferem magnetyzacji (MTI) oraz pozytronowej tomografii emisyjnej (PET), sprzeczne natomiast są wnioski badań poszukujących korelacji pomiędzy występowaniem zaburzeń funkcji poznawczych a zaburzeniami przepływu mózgowego badanego metodą tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu (SPECT).

Wnioski. Zaburzenia funkcji poznawczych są częstą manifestacją tru, obserwowaną zarówno u pacjentów z objawami N/P, jak i bez tych objawów. U tych ostatnich uważane są za symptom podklinicznego zajęcia centralnego układu nerwowego. Ze względu na niejednoznaczność wyników badań zagadnienie to pozostaje nadal przedmiotem wielu poszukiwań.

Cel. Praca jest przeglądem badań dotyczących związku pomiędzy wykorzystaniem seksualnym w dzieciństwie a późniejszym występowaniem zaburzeń odżywiania (anorexia nervosa i bulimia nervosa).

Poglądy. W większości przedstawionych badań taki związek ujawniono. Jednoczesne doświadczenie również innych rodzajów przemocy wpływa na głębokość zaburzeń. Jako psychopatologiczny mechanizm powstawania zaburzeń odżywiania wymieniana jest chęć redukcji cierpienia oraz próby odzyskania kontroli nad swoim ciałem.

Wnioski. Problem wymaga uwagi w praktyce klinicznej.

Cel. Analiza piśmiennictwa dotyczącego wpływu leków przeciwpadaczkowych na funkcje poznawcze u zdrowych ochotników, osób leczonych z rozpoznaniem padaczki lub zaburzeń psychicznych.

Poglądy. Leki przeciwpadaczkowe „starszej generacji" zaburzają sprawność funkcji poznawczych. Efekt jest najbardziej nasilony przy stosowaniu barbituranów i benzodiazepin. Mniej nasilony w przypadku fenytoiny. Natomiast zastosowanie karbamazepiny i walpro-inianów w monoterapii prowadzonej standardowymi dawkami nie powoduje prawdopodobnie zmian w zakresie funkcji poznawczych o istotnym znaczeniu klinicznym. Leki przeciwpadaczkowe „ nowej generacji" oddziałują na funkcje poznawcze w zróżnicowany sposób. Badania nad zastosowaniem gabapentyny, okskarbazepiny, wigabatryny, tiagabiny nie wskazują na to, żeby ich podawanie wpływało negatywnie na funkcje poznawcze. W przypadku lamotryginy obserwowano nawet poprawę w stosowanych testach. Jedynie przy zastosowaniu topiramatu obserwowano u części osób pogorszenie w zakresie uzyskiwanych wyników testów.

Wnioski. Wpływ leków przeciwpadaczkowych na funkcje poznawcze jest zróżnicowany. Wyraźne zaburzenia dotyczą stosowania niektórych leków „starszej generacji". W przypadku grupy leków „nowej generacji" niekorzystne oddziaływania obserwowano u części osób otrzymujących topiramat. Przy analizie piśmiennictwa zwraca uwagę niewielka liczba prac dotyczących omawianych zagadnień oraz trudności metodologiczne wpływające negatywnie na wiarygodność uzyskiwanych wyników.

Cel. Poszukiwanie i analiza alternatywnych w stosunku do obecnie obowiązujących sposobów myślenia na temat farmakoterapii chorób psychicznych.

Metoda. Praca omawia publikacje dotyczące pierwszych lat po wprowadzeniu farmakoterapii do praktyki psychiatrycznej, głównie w odniesieniu do schizofrenii. Prace pochodzą z lat 1955-1961, z ośrodka w Kanadzie, a ich autorami są autorzy o orientacji psychoanalitycznej. Dotyczą następujących leków: rezerpina, lewomepromazyna, trifluoperazyna i azacyklonol.

Wnioski. Autorzy tych prac dokonują rozróżnienia pomiędzy niezindywidualizowanym działaniem farmakologicznym leku a indywidualnym działaniem terapeutycznym, w kontekście ogólnej sytuacji pacjenta. Przedmiotem obserwacji była także próba odpowiedzi na pytanie, czy podanie leku zmienia coś w naturalnym przebiegu choroby. Przyjmowano przy tym założenie o dwufazowym działaniu farmakoterapii. Według sposobu myślenia przyjętego przez autorów, biologiczne działanie leku to tylko wstęp do ostatecznego wyniku terapii. Ten ostateczny wynik zależy od ,, wpasowania " się działania leku w konfigurację osobistych, rodzinnych i społecznych uwarunkowań pacjenta. Czyniono także spostrzeżenia na temat wagi czynnikówprzeniesieniowych iprzeciwprzeniesieniowych dla efektów leczenia. Niekiedy to właśnie relacja z lekarzem lub wewnątrzpsychiczne uwarunkowania samego lekarza decydują o wynikach prowadzonej terapii farmakologicznej.

Cel. Celem pracy było przedstawienie problemu powikłań stosowanych w dzieciństwie chemio- i radioterapii. Współcześnie większość dzieci chorujących na białaczkę jest skutecznie leczona. Wiadomo, że intensywna chemio- i radioterapia wpływają na stan psychiczny młodych pacjentów.

Przypadek. Przedstawiamy opis przypadku mężczyzny, u którego od 15 lat utrzymuje się remisja ostrej białaczki. Z powodu występowania zaburzeń funkcji poznawczych oraz zespołu urojeniowego jego funkcjonowanie indywidualne i społeczne jest obecnie znacznie upośledzone.

Wnioski. W dobie skuteczności leczenia ostrej białaczki limfoblastycznej należy wprowadzić nowe schematy postępowania uwzględniające odległe powikłania chemio- i radioterapii.

Cel. Celem pracy jest analiza przebiegu choroby oraz leczenia osoby jąkającej się będącej w specyficznej sytuacji rodzinnej i zawodowej.

Przypadek. 33-letni lekarz, jedyne dziecko rodziców lekarzy. Objaw jąkania pojawił się w 15 roku życia. Pacjent leczony był nieskutecznie przez rodziców różnymi metodami. Zastosowanie paroksetyny, zestawu witamin i mikroelementów, psychoterapii poznawczo-behawioralnej oraz separacji od rodziców spowodowało ustąpienie jąkania.

Komentarz. Praca przedstawia zmagania się mężczyzny z zaburzeniami mowy od 15 roku życia oraz zastosowaną terapię.